Zasady przyznawania rent socjalnych

Zgodnie z art. 2 w/w aktu prawnego, prawo do renty socjalnej przysługuje:

• osobom posiadającym obywatelstwo polskie zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy albo ochrony uzupełniającej,
• mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

– jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

Jednocześnie art. 4 stwierdza, że renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

• przed ukończeniem 18. roku życia;
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia;
• w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia powyższe warunki przysługuje:

• renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;
• renta socjalna okresowa – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

W wyroku z dnia 25 czerwca 2013 r.(sygn. akt P 11/12) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wymóg przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jako warunek do nabycia i zachowania prawa do renty socjalnej wynikający z art. 2 pkt 1 omawianej ustawy jest niezgodny z Konstytucją. Uzasadnieniem takiego stanowiska było to, że samo zamieszkiwanie na terytorium RP stanowi przejaw wystarczającej integracji z państwem i społeczeństwem polskim. Obarczanie osób-obywateli polskich zamieszkujących w Polsce dodatkowym obowiązkiem faktycznego na nim przebywania jest nadmierne i nieproporcjonalne ze względu na zasadę solidaryzmu społecznego, której czyni zadość w stopniu wystarczającym warunek zamieszkiwania na terytorium RP. Sytuacja prawna grupy osób pobierających rentę socjalną jest podobna do sytuacji prawnej grupy osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy zgodnie z ustawą o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zasadniczą cechą wspólną obu tych grup jest to, że są to osoby niezdolne do pracy i nabywające z tego tytułu prawo do świadczenia rentowego, ustalanego przez organ rentowy z uwzględnieniem wspólnych dla obu tych grup zasad stwierdzania niezdolności do pracy. Kwestionowany przepis, w zakresie w jakim ustanawia przesłankę przebywania na terytorium RP, jako warunek nabycia i zachowania prawa do renty socjalnej, stanowi w ocenie Trybunału niedozwolone kryterium różnicujące w obrębie wyróżnionej wyżej klasy obywateli polskich niezdolnych do pracy, uprawnionych do świadczeń rentowych. Konieczność zamieszkiwania na terytorium RP nie dotyczy bowiem obywateli polskich ubiegających się o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Zakwestionowany przepis jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Przepisy te stanowią, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.