Paweł Ł. zmarł w czerwcu 2005 r. we Włoszech. Do marca 2007 roku rodzina zmarłego nie wiedziała o jego śmierci i pochówku. Po sprowadzeniu zwłok do Polski odbył się pogrzeb, a wszelkie koszty poniósł ojciec zmarłego, który wcześniej wystąpił do ZUS o wypłatę zasiłku pogrzebowego. Organ ubezpieczeniowy odmówił wypłaty zasiłku z powodu upływu terminu nieprzekraczalnego. Sąd rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i przyznał prawo do zasiłku pogrzebowego. ZUS złożył apelację od powyższego wyroku.
Według sądu pytającego kwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucyjną gwarancją prawa do zabezpieczenia społecznego i zasadą równości. Przy kształtowaniu zakresu prawa do ubezpieczenia społecznego ustawodawca związany jest wynikającym z zasady równości nakazem jednakowego traktowania świadczeniobiorców charakteryzujących się taką samą cechą istotną. Zdaniem sądu pytającego, cecha ta odnosi się do poniesienia kosztów pochówku, nie zaś upływu określonego w ustawie czasu od daty śmierci osoby. Ustawodawca nie może tworzyć mechanizmu, który w odniesieniu do pewnej kategorii wnioskodawców będzie prowadził do całkowitego wyłączenia prawa do tego świadczenia jedynie z uwagi na upływ czasu od daty śmierci osoby, po której świadczenie to przysługuje, skoro w niektórych przypadkach samo dowiedzenie się o zgonie osoby nastąpić może po upływie 12 miesięcy od jego daty.
W opinii sądu pytającego, w celu przywrócenia stanu zgodnego z konstytucją mechanizm liczenia terminu wygaśnięcia prawa do wypłaty zasiłku pogrzebowego powinien być tak ukształtowany, by nie wiązać jego początku z momentem zdarzenia sprawczego w postaci śmierci osoby, po której zasiłek ten przysługuje, ale z momentem dokonania jej pochówku.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 81 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym do dnia 21 maja 2009 r., w zakresie, w jakim nie przewiduje innego zdarzenia, od którego rozpoczyna się bieg terminu do złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy niż dzień śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 67 konstytucji.
Zakwestionowany przepis uniemożliwiał przyznanie zasiłku pogrzebowego osobom, które złożyły wniosek o ten zasiłek po upływie 12 miesięcy od dnia zgonu osoby, po której zasiłek przysługuje. Trybunał Konstytucyjny uwypuklił, że dwunastomiesięczny termin złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy zazwyczaj umożliwia realne uzyskanie świadczenia. Nie ulega bowiem wątpliwości, że na ogół urządzenie pogrzebu następuje niezwłocznie po dniu śmierci. Jednak przyjęcie za początek biegu dwunastomiesięcznego terminu od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje, bez możliwości innego określenia początku biegu prowadzi w niektórych przypadkach do skutków sprzecznych z celem, jaki miał ustawodawca ustanawiając instytucję zasiłku pogrzebowego. Regulacja taka pozbawia bowiem prawa do zasiłku uprawnione podmioty, które nie mogły zorganizować pogrzebu w ciągu roku od dnia śmierci osoby z przyczyn obiektywnych, np. z uwagi na późniejsze odnalezienie ciała.
Trybunał zwrócił również uwagę, na to że ustawodawca dostrzegł konieczność zmian art. 81 ustawy o świadczeniach FUS. Znowelizowany przepis umożliwił osobom uprawnionym ubieganie się o zasiłek po zmarłym w przypadku późniejszego niż 12 miesięcy od dnia zgonu odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania zmarłego. Powyższa zmiana zasługuje na aprobatę. Trybunał zaznaczył jednak, że nie rozwiązuje ona całkowicie problemu. Należy bowiem pamiętać, że sytuacje wskazane w nowelizacji, choć najczęstsze nie są jedynymi przyczynami niedochowania wskazanego terminu. Dlatego słusznym wydaje się uwzględnienie w obowiązujących przepisach dotyczących zasiłku pogrzebowego także sytuacji nietypowych, innych niż wskazanych w znowelizowanym art. 81 ustawy.
