Zasady rozliczenia zwrotu wkładu mieszkaniowego, będącego ekwiwalentem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu okazały się być jednak niekonstytucyjne. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 czerwca 2013 r. (sygn. akt K 36/12), upoważnienie spółdzielni mieszkaniowej do uregulowania w statucie zasad rozliczenia z tytułu zwrotu wkładu mieszkaniowego, będącego ekwiwalentem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, w sytuacjach, gdy sam lokal mieszkalny nie podlega zbyciu w drodze przetargu, jest niezgodny z polską ustawą zasadniczą.
Sprzeczny z Konstytucją okazał się przepis art. 8 pkt 3 omawianej ustawy. Zgodnie z jego regulacją – w sprawach nieuregulowanych w ustawie prawa i obowiązki członków spółdzielni dotyczące w szczególności wnoszenia, ustalania i waloryzacji wkładu mieszkaniowego i budowlanego. Zdaniem TK narusza on art. 2 i 64 ust. 1 Konstytucji. Przepisy te wskazują, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej i każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. W uzasadnieniu swojego stanowiska TK podkreślił, że prawo do wkładu mieszkaniowego jest innym prawem majątkowym, któremu należy zapewnić ochronę zgodnie z art. 64 ust. 1 Konstytucji. Tego rodzaju ochrony nie gwarantuje uregulowanie w statucie spółdzielni mieszkaniowej zasad rozliczeń z tytułu zwrotu wkładu mieszkaniowego, z osobą, która wkład wniosła lub jej osobami bliskimi. Kwestia ta powinna zostać uregulowana w ustawie z uwagi na to, że dotyczy prawa konstytucyjnie chronionego. Umowny charakter statutu wyklucza możliwość kształtowania w jego treści rozliczeń z tytułu wkładu mieszkaniowego spółdzielni z osobami, nie będącymi stroną tej umowy, tj. z byłymi członkami, których spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu wygasło oraz z ich spadkobiercami. Osoby takie nie mają bowiem żadnego wpływu na treść statutu, nie mogą uczestniczyć w procesie jego uchwalania, ani zaskarżyć jego postanowień do sądu. Nie można więc uznać, że uregulowanie w statucie spółdzielni mieszkaniowej zasad rozliczeń z tytułu wkładu mieszkaniowego gwarantuje im wystarczającą ochronę prawa do tego wkładu. Przekazanie do uregulowania w statucie spółdzielni mieszkaniowej całości problematyki związanej z rozliczaniem wkładu mieszkaniowego w sytuacjach, gdy lokal mieszkalny nie podlega zbyciu w drodze przetargu narusza zasadę poprawnej legislacji. Skoro prawo do wkładu mieszkaniowego jest prawem majątkowym, to uregulowanie jego zakresu podmiotowego i przedmiotowego, w tym zasad zwrotu wniesionego wkładu mieszkaniowego, powinno nastąpić w ustawie.
Przytoczony wyrok TK ma oczywiście poważne konsekwencje prawne, ponieważ nakłada na ustawodawcę obowiązek poprawnego skonstruowania zasad rozliczania zwrotu wkładów mieszkaniowych. Dotychczasowe reguły przestają bowiem obowiązywać.
