Generalnie zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. W pewnych sytuacjach zasiłek ten przysługuje także ubezpieczonemu ojcu lub najbliższemu członkowi rodziny. Kwestie z tym związane reguluje Ustawa z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010r., Nr 77, poz.512 ze zm.). Zasiłek macierzyński przysługuje kobiecie, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
1) urodziła dziecko,
2) przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
3) przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje także ubezpieczonemu ojcu, który przyjmuje dziecko na wychowanie, na takich samych zasadach, które dotyczą matki.
Również w razie śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka uprawnienie to przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Ojciec ma prawo do zasiłku macierzyńskiego także wtedy, gdy opiekuje się dzieckiem bo matka jest w szpitalu i przerwała urlop macierzyński, po wykorzystaniu po porodzie 8 tygodni tego urlopu. Matka dziecka, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie może również zrezygnować z dalszego pobierania zasiłku i wcześniej wrócić do pracy. W takim przypadku pozostałą część okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego wykorzystuje ubezpieczony ojciec dziecka. Zasada ta ma także odpowiednie zastosowanie w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie. Łączny okres zasiłku macierzyńskiego wypłaconego obojgu rodzicom nie może przekraczać wymiaru całego urlopu.
Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.
Ubezpieczonej będącej pracownicą, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.
Zasiłek macierzyński jest wypłacany przez okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego.
Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka wynosi:
– 20 tygodni (140 dni) – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
– 31 tygodni (217 dni) – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
– 33 tygodnie (231 dni) – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
– 35 tygodni (245 dni) – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
– 37 tygodni (259 dni) – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Matka, po wykorzystaniu okresu urlopu macierzyńskiego może skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który w 2012 roku wynosi do 4 tygodni (przy jednym dziecku) lub nawet do 6 tygodni (przez urodzenie więcej niż 1 dziecka przy jednym porodzie).
Zasiłek macierzyński jest krótszy o dwa tygodnie, gdy dziecko urodzi się po ustaniu zatrudnienia lub w czasie urlopu wychowawczego – gdy cały urlop macierzyński przypada w czasie tego urlopu. Jeśli urodzi się martwe lub umrze zanim skończy osiem tygodni, matka ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez osiem tygodni po porodzie, nie krócej niż przez siedem dni od śmierci noworodka. Gdy dziecko umrze po ósmym tygodniu życia, matka może pobierać zasiłek przez siedem dni od jego zgonu.
Zasiłek macierzyński nie przysługuje:
– za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych,
– w okresie urlopu bezpłatnego,
– w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
Zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. wynagrodzenia stanowiącego podstawę jego wymiaru. Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu.
