Aby ustanowić zastaw rejestrowy wymagane jest zawarcie umowy o ustanowienie tego zastawu pomiędzy osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (czyli zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem) oraz wpis do rejestru zastawów.
Rzeczy, które są obciążone zastawem rejestrowym, a także papiery wartościowe lub inne dokumenty dotyczące praw obciążonych takim zastawem mogą pozostawać w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie o ustanowienie zastawu rejestrowego, jeżeli osoba ta wyraziła ona na to zgodę.
Umowa zastawnicza musi być zawarta na piśmie. Jeżeli nie dochowano formy pisemnej, umowa jest nieważna. Umowa zastawnicza musi zawierać minimum następujące elementy:
• datę zawarcia umowy;
• imię i nazwisko (nazwę) oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) i adres zastawnika, zastawcy oraz dłużnika, jeżeli nie jest on zastawcą;
• przedmiot zastawu w sposób odpowiadający jego właściwościom;
• wierzytelność zabezpieczoną zastawem.
Zastawem rejestrowym można zabezpieczyć wierzytelność pieniężną wyrażoną w pieniądzu polskim lub obcej walucie. Zastaw rejestrowy może zabezpieczać dwie lub więcej wierzytelności wynikające z umów przysługujących jednemu wierzycielowi.
Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem:
• praw mogących być przedmiotem hipoteki;
• wierzytelności na których ustanowiono hipotekę;
• statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki morskiej.
Zastaw rejestrowy może być ustanowiony także w wypadku, gdy zastawca nabędzie przedmiot zastawu w przyszłości. W takiej sytuacji obciążanie zastawem rejestrowym takiego przedmiotu zastawu staje się skuteczne z chwilą jego nabycia przez zastawcę.
Zastawca:
• może korzystać z przedmiotu zastawu rejestrowego zgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem;
• powinien dbać o zachowanie przedmiotu zastawu rejestrowego w stanie nie gorszym niż wynikający z prawidłowego używania;
• ma obowiązek umożliwić zastawnikowi zbadanie stanu przedmiotu zastawu rejestrowego.
Wymienione wyżej uprawnienia przysługują też osobie trzeciej, w której posiadaniu znajduje się przedmiot zastawu rejestrowego.
Sprzedaż przedmiotu zastawu rejestrowego powoduje wygaśnięcie tego zastawu, m.in. jeżeli nabywca nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o istnieniu zastawu rejestrowego w chwili wydania mu rzeczy lub przejścia na niego prawa obciążonego zastawem rejestrowym.
Aby nie doszło do zbycia przedmiotu zastawu w umowie zastawniczej może znaleźć się zapis przewidujący, że zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że przed wygaśnięciem zastawu rejestrowego nie dokona zbycia lub obciążenia przedmiotu zastawu. Jeżeli w umowie zastawniczej wskazane wyżej zastrzeżenie się znajdzie, zbycie lub obciążenie przedmiotu zastawu rejestrowego, dokonane wbrew temu zastrzeżeniu jest ważne, jeżeli osoba, na której rzecz zastawca dokonał zbycia lub obciążenia, nie wiedziała i przy zachowaniu należytej staranności nie mogła wiedzieć o tym zastrzeżeniu w chwili zawarcia umowy z zastawcą. Zastawnik może żądać natychmiastowego zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem. w razie zbycia lub obciążenia przedmiotu zastawu rejestrowego wbrew w/w zastrzeżeniu.
Zastaw rejestrowy wygasa i podlega wykreśleniu z rejestru zastawów po upływie dwudziestu lat od chwili wpisu, chyba że strony postanowią o utrzymaniu zastawu na czas dalszy, nie dłuższy niż dziesięć lat, i do rejestru zastawów zostanie złożona zmiana umowy zastawniczej.
W przypadku wygaśnięcia zastawu rejestrowego podlega on wykreśleniu z rejestru zastawów. Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego następuje na podstawie sądowego postępowania egzekucyjnego. W umowie zastawniczej może znaleźć się zapis przewidujący, że zaspokojenie zastawnika nastąpi w drodze sprzedaży przedmiotu zastawu rejestrowego na podstawie przetargu publicznego, który przeprowadza notariusz lub komornik, w terminie 14 dni od dnia złożenia przez zastawnika wniosku o dokonanie sprzedaży. Rejestr zastawów prowadzą sądy rejonowe (sądy gospodarcze). Rejestr zastawów jest jawny.
Podstawa prawna:
• ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r., nr 67, poz. 569, z późn. zm.).
