Młodocianym pracownikiem jest każda osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Pamiętajmy jednak, że zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat.
Zgodnie z treścią art. 191 Kodeksu pracy, wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy ukończyli co najmniej gimnazjum, a także przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
Głównym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Pracodawca jest także obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. Z kolei podstawowym obowiązkiem młodocianego pracownika jest dokształcanie się, aż do ukończenia 18 roku życia. W szczególności pracownik młodociany jest obowiązany do dokształcania się w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum, jeżeli szkoły takiej nie ukończył, a także do dokształcania się w zakresie szkoły ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych. Oczywiście musimy pamiętać, że dokształcanie się może zostać przedłużone na oznaczony okres czasu. Jeżeli młodociany nie ukończył przygotowania zawodowego przed osiągnięciem 18 lat, obowiązek dokształcania się może być bowiem przedłużony do czasu ukończenia przygotowania zawodowego. Powyższy obowiązek wiąże się także z powinnościami zatrudniającego pracodawcy, który musi zwolnić młodocianego pracownika od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych stanowiących formę dokształcania.
Młodociany pracownik korzysta z racji swojego wieku z bardziej uprzywilejowanych form zatrudnienia. Może on być zatrudniony na podstawie umowy o pracę wyłącznie przy wykonywaniu lekkich prac. Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego. Szczegółowy wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy, a ustalany jest przez pracodawcę w obowiązującym regulaminie pracy. Pracodawca, który nie ma obowiązku wydania regulaminu, ustala wykaz lekkich prac w osobnym akcie. Pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed rozpoczęciem przez niego pracy. Zgodnie z art. 2002 KP, pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może jednak przekraczać 12 godzin. Natomiast w dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin. Powyższe wymiary obowiązują także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.
Ważną dla młodocianych pracowników jest także kwestia czasu pracy, urlopów oraz badań lekarskich. Zgodnie z art. 201 KP, młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia.
Pamiętajmy, że czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy. Ustawodawca przewidział także bezwzględny zakaz zatrudniania młodocianego w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej. Dla przypomnienia – pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 2200 a 600. Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin. Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w większym wymiarze, bo aż 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Pracodawca musi udzielić młodocianemu, który realizuje obowiązek szkolny urlopu w okresie ferii szkolnych. Młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu pracodawca może, na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych. Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
