Podstawowym aktem prawnym regulującym materię zatrudniania cudzoziemców jest ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i rynku pracy. Generalnie każdy obcokrajowiec chcąc pracować na terytorium naszego kraju musi uzyskać pozwolenie na pracę. Cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli:
- posiada status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej;
- udzielono mu ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada zezwolenie na osiedlenie się w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej;
- korzysta z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej;
- jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
- jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej;
- jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;
- jest członkiem rodziny cudzoziemca, o którym mowa w pkt 7-9, lub jest zstępnym małżonka tego cudzoziemca, w wieku do 21 lat lub pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka lub jest wstępnym tego cudzoziemca lub jego małżonka, pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka;
- jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2-3 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;
- posiada w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 63a ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach;
- posiada zezwolenie na pracę oraz przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
– na podstawie wizy, z wyjątkiem wizy, o której mowa w art. 26 ust. 1 pkt 1, 20, 25 i 26 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, lub
– na podstawie art. 61 ust. 3 lub art. 71a ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub
– na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, z wyjątkiem zezwolenia udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53a ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, lub
– na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, lub
– na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen, lub
– w ruchu bezwizowym, o ile postanowienia umowy o ruchu bezwizowym przewidują możliwość wykonywania pracy przez cudzoziemców.
Wymogów jest jak widać sporo. Z drugiej jednak strony nie każdy cudzoziemiec musi legitymować się ważnym pozwoleniem na pracę. Z powyższego obowiązku jest zwolniony obcokrajowiec:
- posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 10, 11, 13 i 15-18 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach;
- będący małżonkiem obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w pkt 1 i ust. 1 pkt 1-6, posiadający zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego;
- będący zstępnym, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 8 lit. b, obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w pkt 1-2 i ust. 1 pkt 1-6, posiadający zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiadający zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 7 lub 14 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach;
- przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 61 ust. 3 lub art. 71a ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie pkt 1-4;
- posiadający ważną Kartę Polaka;
- ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy lub będący małżonkiem, w imieniu którego został złożony wniosek o nadanie statusu uchodźcy, pod warunkiem posiadania zaświadczenia wydanego na podstawie art. 36 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- uprawniony do przebywania i wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależącego do Unii Europejskiej lub Konfederacji Szwajcarskiej, który jest zatrudniony przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego państwa oraz czasowo delegowany przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- w stosunku do którego umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia.
Zatrudnienie cudzoziemca jest oczywiście związane z koniecznością spełnienia szeregu różnych obowiązków – i to nie tylko w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Do obowiązków podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obcokrajowcowi, od którego jest wymagane posiadanie zezwolenia na pracę należą m.in. obowiązek:
- zawarcia z cudzoziemcem umowy, koniecznie w formie pisemnej, na warunkach określonych we wniosku o wydanie zezwolenia na pracę,
- przedstawienia cudzoziemcowi przed podpisaniem umowy jej tłumaczenia na język dla niego zrozumiały,
- przekazania cudzoziemcowi jednego egzemplarza zezwolenia na pracę,
- informowania cudzoziemca o działaniach podejmowanych w związku z postępowaniem o udzielenie lub przedłużenie zezwolenia na pracę, decyzjach o wydaniu, odmowie lub uchyleniu zezwolenia,
- zachowania należytej staranności w postępowaniach o zezwolenie i przedłużenie zezwolenia na pracę cudzoziemca.
Na zakończenie bardzo ważna informacja – nielegalne zatrudnianie cudzoziemców jest oczywiście przestępstwem zagrożonym karą grzywny nie niższą niż 3 000 złotych. Karą grzywny zagrożony jest także cudzoziemiec, który nielegalnie wykonuje pracę. Podlega on karze grzywny nie niższej niż 1 000 złotych.
