Obligatoryjne elementy umowy o świadczenie pomocy prawnej
W myśl art. 8 ust. 4 Ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych umowa zawarta z radcą prawnym zawiera określenie:
1. zakresu pomocy prawnej;
2. terminów i warunków jej wykonania.
Uszczegółowieniem powyższej ustawowej regulacji są odpowiednie przepisy zawarte w Kodeksie etyki radcy prawnego. W myśl art. 28 ust. 3 i 5 Kodeksu etyki, podejmując się prowadzenia sprawy, radca prawny obowiązany jest ustalić z klientem lub z osobą go reprezentującą zakres świadczonej pomocy prawnej oraz zasady wynagrodzenia. Ponadto w umowie winien być ustalony sposób, w jaki radca prawny ma komunikować się z klientem w celu informowania go o przebiegu sprawy i jej wyniku.
W umowie powinny znaleźć się także postanowienia w kwestii wysokości należnego pełnomocnikowi wynagrodzenia i zasad jego ustalania. Zgodnie z normą art. 29 ust. 1 Kodeksu etyki wynagrodzenie radcy prawnego obejmuje jego honorarium i wydatki. Wysokość honorarium powinna być ustalana z uwzględnieniem w szczególności koniecznego nakładu pracy, miejsca świadczenia usługi, stopnia trudności i złożoności sprawy bądź zadania, wymaganej specjalistycznej wiedzy czy znaczenia sprawy dla klienta, którego ona dotyczy. Umowa może także zawierać ustalenia w kwestii zaliczek na poczet należnego wynagrodzenia (art. 29 ust. 2 i 4 Kodeksu etyki). Radcy prawnemu nie wolno natomiast zawierać z klientem umowy, na mocy której klient zobowiązuje się zapłacić honorarium za prowadzenie sprawy wyłącznie proporcjonalnie do osiągniętego wyniku (pactum de quota litis). Dopuszczalna jest natomiast taka umowa, w której przewiduje się dodatkowe honorarium za jej pomyślny wynik (art. 29 ust. 3 Kodeksu etyki).
Z punktu widzenia treści art. 35 i art. 36 Kodeksu etyki radcy prawnego ważne jest, ażeby w umowie klient złożył oświadczenie, że nie korzysta on z pomocy prawnej lub nie zlecił jej wykonania innemu radcy prawnemu. Powinien on także w umowie oświadczyć, czy radca prawny nie wstępuje do sprawy w miejsce poprzednika. W świetle unormowania art. 35 Kodeksu etyki przed udzieleniem pomocy prawnej w sprawie procesowej radca prawny powinien upewnić się, czy klient korzysta z pomocy prawnej innego radcy prawnego, a jeśli tak – to bez jego zgody nie może udzielić tej pomocy. Odmowa wyrażenia zgody może nastąpić tylko z ważnych przyczyn. W przypadku, gdy radca prawny wstępuje do sprawy w miejsce innego radcy prawnego, powinien on poinformować o tym swojego poprzednika i upewnić się, że podjęto kroki dla pełnego zakończenia tamtego stosunku prawnego. W razie pilnej konieczności udzielenia niezbędnej pomocy prawnej radca prawny po jej udzieleniu winien niezwłocznie powiadomić o tym dotychczasowego pełnomocnika klienta. Ma to związek z tym, że zgodnie z treścią art. 36 Kodeksu etyki, jeżeli radca prawny przejął sprawę od innego radcy prawnego, zobowiązany jest rozliczyć się ze swoim poprzednikiem, o ile okoliczności sprawy wskazywałyby na to, że zatrzymanie całości wynagrodzenia przez jednego radcę prawnego doprowadziłoby do prowadzenia sprawy przez drugiego radcę prawnego bez należnego mu wynagrodzenia. Dlatego też radca prawny zobowiązany jest wtedy poinformować swojego klienta o tym, że część wynagrodzenia należy się innemu radcy prawnemu, o ile prawo do tej części powstało po ustaniu stosunku prawnego z poprzednim pełnomocnikiem. Wówczas radca prawny nie może przyjąć tego wynagrodzenia.
Obowiązki klienta związane z faktem zawarcia umowy o świadczenie pomocy prawnej
Podstawowym obowiązkiem klienta jest należyte współdziałanie z radcą prawnym, zgodnie z treścią umowy i w sposób odpowiadający jej celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego. Działanie takie ma na celu umożliwienie prawidłowego wykonania świadczeń objętych umową, a ponadto służyć ma spełnieniu przez radcę prawnego obowiązku ochrony interesu klienta realizowanego poprzez wybór najpewniejszej drogi rozwiązania problemu oraz minimalizowanie ryzyka poniesienia przez niego szkody. Obowiązek należytego współdziałania obejmuje więc w szczególności rzetelne przedstawienie stanu sprawy oraz identyfikację zaangażowanych w nią osób, współdziałanie przy gromadzeniu i weryfikowaniu dokumentów oraz dowodów czy utrzymywanie kontaktu (por. S. W. Ciupa, Umowy o świadczenie pomocy prawnej, (w:) Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania, red. A. Bereza, wyd. 3 uzupełnione, Ośrodek badań, studiów i legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych, Warszawa 2013, s. 96-97). Należyte wykonywanie obowiązków związanych z zawartą umową o świadczenie pomocy prawnej jest ważne z punktu widzenia relacji zaufania istniejącej pomiędzy klientem a pełnomocnikiem. Utrata zaufania do klienta jest powodem, dla którego radca prawny może rozwiązać umowę o świadczenie pomocy prawnej.
Drugim z kluczowych obowiązków klienta jest konieczność zapłaty umówionego wynagrodzenia, a więc honorarium i wydatków związanych ze sprawą. Niedopełnienie powyższego zobowiązania nie skutkuje wstrzymaniem prowadzenia sprawy i nie stanowi czynnika uzależniającego zwrot klientowi jego dokumentów (por. S. W. Ciupa, Umowy o świadczenie pomocy prawnej, (w:) Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania, red. A. Bereza, wyd. 3 uzupełnione, Ośrodek badań, studiów i legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych, Warszawa 2013, s. 96-97). Niemniej jednak na mocy zasad ogólnych zawartych w przepisach Kodeksu cywilnego radcy prawnemu przysługuje chociażby prawo żądania odsetek za czas opóźnienia w spełnieniu przez klienta świadczenia pieniężnego, nawet jeśli nie poniósł on żadnej szkody i opóźnienie było następstwem okoliczności, za które klient odpowiedzialności nie ponosi.
Podstawa prawna:
Art. 354, art. 481 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny.
Art. 8 Ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych.
Art. 28, art. 29, art. 35, art. 36 Kodeksu etyki radcy prawnego, stanowiącego załącznik do Uchwały nr 5 /2007 VIII Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 5 listopada 2007 roku w sprawie uchwalenia Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
Literatura:
Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania, red. A. Bereza, wyd. 3 uzupełnione, Ośrodek badań, studiów i legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych, Warszawa 2013.
