Spis treści
Definicja
Co ciekawe termin ludobójstwo, początkowo określane jako genocide, do ogólnoświatowego systemu prawnego wprowadził Polak – Rafał Lemkin. Po raz pierwszy pojęcie to pojawiło się w akcie oskarżenia w słynnym już procesie norymberskim przeciwko przywódcom nazistowskich Niemiec. Ostatecznie omawiany termin został wdrożony dzięki Konwencji ONZ w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa podpisanej 9 grudnia 1948. Artykuł II Konwencji definiuje ludobójstwo jako czyn dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych, jako takich:
- zabójstwo członków grupy
- spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy
- rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia, obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego
- stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy
- przymusowe przekazywanie dzieci członków grupy do innej grupy.
Polska regulacja
Zgodnie z treścią art. 118 KK, kto, w celu wyniszczenia w całości albo w części grupy narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub grupy o określonym światopoglądzie, dopuszcza się zabójstwa albo powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby należącej do takiej grupy, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. Dodatkowo kto w powyższym celu stwarza dla osób należących do takiej grupy warunki życia grożące jej biologicznym wyniszczeniem, stosuje środki mające służyć do wstrzymania urodzeń w obrębie grupy lub przymusowo odbiera dzieci osobom do niej należącym, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności. Karalne jest także przygotowywanie się do popełnia ludobójstwa – za taki czyn grozi pozbawienie wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Przedmiotem ochrony w powyższym przypadku jest ogólnie pojmowane prawo do życia każdego człowieka. Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że zakres ochrony jest w tutaj znacznie szerszy, niż w odniesieniu do przestępstwa zabójstwa. Oczywiście chodzi o rozmiar popełnianego czynu i liczbę zabitych osób, czy też tych którzy mieli wg założeń sprawcy zginąć. Co więcej polski ustawodawca doprecyzował funkcjonujące na arenie międzynarodowej pojęcie ludobójstwa, wskazując na 6 kategorii podmiotów podlegających ochronie prawnej. Są nimi:
- grupy narodowe,
- etniczne,
- rasowe,
- polityczne,
- wyznaniowe
- światopoglądowe.
Tym samym penalizacja idzie dalej, niż wymagają tego standardy międzynarodowe. Zarówno bowiem Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, jak i Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego nie obejmują grup politycznych i światopoglądowych.
Jak przejawia się ludobójstwo?
Ludobójstwo może polegać nie tylko na całkowitym wyniszczeniu chociażby jednej z w/w grup, karalne jest także częściowa eksterminacja i jej planowanie. W praktyce zachowanie sprawcy może przybierać różne postaci m.in.:
- stwarzanie osobom należącym do eksterminowanej grupy ludności takich warunków życia, które realnie grożą jej biologicznym wyniszczeniem (głodzenie, pozbawienie elementarnej opieki medycznej, odzieży, torturowanie);
- stosowanie środków mających na celu wstrzymanie urodzeń w obrębie eksterminowanej grupy (np. znane eksperymenty medyczne dr Mengele i innych zbrodniarzy);
- przymusowe odbieranie dzieci osobom należącym do grupy ludności poddanej eksterminacji.
W praktyce eksterminacja określonej grupy społecznej może być rozłożona na lata, szczególnie jeśli sprawca nie chce być zidentyfikowany. Jest to jedna z przyczyn dla której czyn ten nie podlega przedawnieniu – sprawcę możemy ścigać nawet po upływie kilkudziesięciu lat od planowanych czynności, nawet jeśli nie zostały one urzeczywistnione i do ludobójstwa nigdy nie doszło. Zbrodnie tego rodzaju są ścigane w trybie publicznoprawnym, niepotrzebny jest więc wniosek pokrzywdzonego lub jego najbliższych.
Podstawa prawna:
[art. 118 k.k. (Dz.U. z 1997 r. Nr 88 poz. 553)]
[Konwencja ONZ w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa podpisanej 9 grudnia 1948]
