Na wstępie warto zaznaczyć, że wszelkie przytoczone zasady dotyczące ustalania kwestii odpowiedzialności za zderzenie statków dotyczą nie tylko kolizji statków morskich, ale także statku morskiego ze statkiem żeglugi śródlądowej lub wodnosamolotem.
Statek odpowiada za szkodę wyrządzoną wskutek zderzenia z jego winy. Zasada ta jest zbieżna z ogólną odpowiedzialnością za szkodę przewidzianą w Kodeksie cywilnym. Wina statku zachodzi w szczególności w razie zaniedbań w zakresie wyposażenia statku, kierowania statkiem, obsługiwania statku, przestrzegania przepisów o zapobieganiu zderzeniom na morzu i stosowania innych środków bezpieczeństwa, nakazanych przez obowiązujące przepisy, praktykę morską lub przez szczególne okoliczności. Do ustalenia winy za zderzenie bierze się od uwagę szereg różnych okoliczności, przy czym najważniejsze znaczenie ma jednak zachowanie przepisów związanych z prowadzeniem statku po wodach. Każdy wypadek na morzu ma inne przyczyny, stąd też ustalenie winowajcy opiera się na różnych przesłankach.
Czasami kolizja może nastąpić na skutek zawinienia kilku statków – wówczas każdy z nich odpowiada w stosunku do stopnia swojej winy za szkodę wyrządzoną pozostałym statkom lub mieniu znajdującemu się na nich. Jeżeli stopień winy jest jednakowy albo nie da się go ustalić, statki odpowiadają w równych częściach. Za szkodę, wynikłą wskutek śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, statki, które zawiniły zderzenie, odpowiadają solidarnie. Statkowi, który na podstawie solidarnej odpowiedzialności zapłacił część większą niż na niego przypadało, przysługuje zwrotne roszczenie do innych statków o sumę nadpłaconą. Zderzenie może wreszcie nastąpić z przyczyn niezawinionych przez człowieka – z reguły przez działanie sił przyrody, takich jak sztormy, czy podwodne trzęsienia ziemi. Jeżeli zatem zderzenie nastąpiło wskutek przypadku lub siły wyższej albo jeżeli przyczyny nie można ustalić, szkodę ponosi ten, kto jej doznał.
Po zderzeniu kapitan każdego ze statków, które zderzyły się, obowiązany jest nieść pomoc drugiemu statkowi, jego załodze i pasażerom, jeżeli może to uczynić bez poważnego niebezpieczeństwa dla swojego statku oraz jego pasażerów i załogi. Kapitan każdego ze statków, które zderzyły się, jest również obowiązany bezzwłocznie podać drugiemu statkowi nazwę, sygnał rozpoznawczy i port macierzysty swojego statku oraz miejscowość, z której i do której płynie.
Roszczenie o wynagrodzenie szkody wyrządzonej zderzeniem statków przedawnia się z upływem dwóch lat od dnia zderzenia. Bieg przedawnienia przerywa się jednak przez wszczęcie przed izbą morską postępowania dotyczącego zderzenia. Oczywiście przedawnienie biegnie na nowo od dnia zakończenia tego postępowania. Roszczenie zwrotne o sumę nadpłaconą na podstawie solidarnej odpowiedzialności statków, które zawiniły zderzenie, przedawnia się z upływem roku od dnia zapłaty.
Powyższa regulacja znajduje zastosowanie odpowiednio do jednostek pływających Marynarki Wojennej, Straży Granicznej i Policji. Dodatkowo dowódca jednostki pływającej Marynarki Wojennej, Straży Granicznej lub Policji po zderzeniu się tej jednostki ze statkiem morskim, statkiem żeglugi śródlądowej lub wodnosamolotem na morzu lub na wodach śródlądowych ma obowiązek udzielenia pomocy temu statkowi oraz jego załodze i pasażerom, jeżeli to nie stwarza niebezpieczeństwa dla własnej jednostki. Przy zachowaniu należytej staranności dowódcy powyższych jednostek powinni w szczególności:
- zbadać rozmiary uszkodzeń jednostki, w tym upewnić się, czy uczestnik zderzenia może samodzielnie kontynuować pływanie;
- w zależności od rozmiarów uszkodzeń jednostki podjąć decyzję o wezwaniu pomocy ratowniczej;
- w sytuacji zagrożenia zatonięciem uszkodzonej jednostki, podjąć akcję ratowniczą, do czasu nadejścia pomocy ratowniczej;
- sporządzić, gdy jest to możliwe wraz z kapitanem statku uczestniczącego w zderzeniu, protokół o przebiegu zdarzenia i powstałych uszkodzeniach;
- ustalić nazwę uczestnika zderzenia, jego sygnał rozpoznawczy i port przeznaczenia;
- powiadomić niezwłocznie o zderzeniu swojego przełożonego.
