Przepisy projektu wprowadzają w Kodeksie postępowania karnego oraz w ustawach kompetencyjnych instytucję tzw. „zgody następczej” na wykorzystywanie dowodów pochodzących z kontroli procesowej lub operacyjnej, które wykraczały poza zakres postanowienia sądu zarządzającego tego rodzaju czynności i określa jednocześnie tryb jej uzyskiwania. Dotychczas sposób uzyskiwania zgody sądu na poszerzenie zakresu przedmiotowego lub podmiotowego kontroli oparty był na wskazaniach zawartych w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 kwietnia 2007 r. sygn. I KZP 6/97 stwierdził, że „uzyskane dowody pozwalające na wszczęcie postępowania karnego lub mające znaczenie dla toczącego się postępowania (art. 19 ust. 15 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji) to dowody popełnienia przestępstw określonych w art. 19 ust. 1 tej ustawy. Uzyskane w czasie kontroli operacyjnej dowody popełnienia przestępstw – określonych w art. 19 ust. 1 ustawy o policji – przez osobę inną niż objęta postanowieniem wydanym na postawie art. 19 ust. 2 tej ustawy albo popełnionych wprawdzie przez osobę nim objętą, ale dotyczące przestępstw innych niż wskazane w tym postanowieniu, mogą być wykorzystane w postępowaniu przed sądem (art. 393 § 1 zd. 1 k.p.k.) stosowany odpowiednio), pod warunkiem, że w tym zakresie zostanie wyrażona następcza zgoda sądu na przeprowadzenie kontroli operacyjnej (art. 19 ust. 3 ustawy o Policji, stosowany odpowiednio)”. Do fundamentalnych zadań państwa należy egzekwowanie prawa, w tym zapewnienie nieuchronności kary dla osób prawo to naruszających. Dlatego też ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności w odniesieniu do tej kategorii osób są dopuszczalne w szerszym zakresie.
Wprowadzany w projekcie nowelizacji Kodeksu postępowania karnego artykuł 237a umożliwia prokuratorowi wystąpienie o zgodę następczą w sytuacji, gdy utrwalone zapisy rozmów wskazują na fakt popełnienia przestępstwa, które nie było przedmiotem pierwotnego postanowienia sądu o zarządzeniu kontroli albo popełnienia takiego przestępstwa przez osobę, która nie była wymieniona w tym postanowieniu. Wniosek prokuratora o wyrażenie zgody na wykorzystanie w postępowaniu dowodów utrwalonych w toku kontroli będzie mógł dotyczyć jedynie najpoważniejszych przestępstw wymienionych w dotychczasowym ich katalogu, zawartym w art. 237 § 3 k.p.k. Ze względu na skuteczność ścigania, możliwość ubiegania się przez prokuratora o uzyskanie zgody następczej została ograniczona miesięcznym terminem, który biegnie od daty zakończenia kontroli. Wskazany w ustawie termin zobliguje prokuratora do bieżącej analizy utrwalonych rozmów oraz podejmowania, stosownie do sytuacji nowych czynności procesowych. Ponadto – z tego samego powodu określono termin, w jakim sąd powinien wydać postanowienie w przedmiocie zgody następczej.
Odpowiednie zapisy zawarto również w ustawach kompetencyjnych. Wskazują one, że o zgodę sądu będzie można wystąpić po zakończeniu kontroli operacyjnej, bowiem uznano, że w trakcie kontroli operacyjnej uprawniony organ będzie mógł się ubiegać o poszerzenie jej zakresu w oparciu o dotychczasowe przepisy, które określają przesłanki i tryb zarządzania tej kontroli. Przepisy projektu wskazują, że do sądu o zgodę następczą występuje prokurator. Prokurator będzie, zatem inicjował postępowanie przed sądem, który zarządził kontrolę operacyjną, po dokonaniu oceny przekazanych przez uprawniony organ dowodów z zakończonej kontroli.
Nowelizacja artykułów 237 § 2 i 238 Kodeksu postępowania karnego zmierza do określenia trybu postępowania w przedmiocie zniszczenia utrwalonych w toku kontroli zapisów rozmów, które nie mają znaczenia dla postępowania karnego. Uzupełniony art. 237 § 2 k.p.k. stanowi, że sąd odmawiając zatwierdzenia zarządzonej przez prokuratora kontroli rozmów, w tym samym postanowieniu, zarządza zniszczenie utrwalonych zapisów. Artykuł 240 k.p.k. umożliwia zaskarżenia tego postanowienia przez prokuratora. Zażalenie, co do zasady, nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. W celu wyeliminowania możliwości definitywnej eliminacji utrwalonych dowodów, przed rozpoznaniem zażalenia prokuratora przez sąd odwoławczy, ustawa nakazuje wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia.
Zaprojektowany art. 238 § 3 k.p.k. znajdzie zastosowanie w przypadku, gdy kontrola rozmów nie dostarczyła jakichkolwiek dowodów związanych z prowadzonym postępowaniem lub przestępstwem uzasadniającym wystąpienie o zgodę następczą. W takiej sytuacji o zniszczeniu zapisów będzie decydował sąd na wniosek prokuratora. Nie przewidziano udziału stron w posiedzeniu sądu, albowiem kontrola oceny dowodów dokonana przez prokuratora i przez sąd stanowi dostateczną gwarancję respektowania interesów stron postępowania przygotowawczego. Natomiast w przypadku, gdy w efekcie kontroli utrwalono rozmowy, których znaczenie wyjaśniano w toku dalszych czynności dowodowych – postanowienie o zniszczeniu zbędnych – w podejmowaniu końcowej, merytorycznej decyzji – zapisów będzie podejmował sąd, po zakończeniu postępowania przygotowawczego. Ponieważ decyzja o zniszczeniu części lub całości zapisów rozmów będzie miała doniosłe znaczenie w sądowym postępowaniu dowodowym lub odwoławczym, jak również dla zagwarantowania realizacji prawa do obrony uzasadnionych interesów, przewidziano udział stron w posiedzeniu. Uprawnionym podmiotami do wystąpienia z wnioskiem o zniszczenie zapisów będą, poza prokuratorem także strony postępowania przygotowawczego oraz inna osoba w stosunku, do której stosowano kontrolę.
Przepisy projektu ustawy przewidują równocześnie nowelizację art. 239 Kodeksu postępowania karnego poprzez wskazanie okresu, na jaki może być odroczone ogłoszenie postanowienie
o kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych. Aktualnie obowiązujący przepis przewiduje, że odroczenie ogłoszenia postanowienia osobie podsłuchiwanej mogło nastąpić do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Brak niezbędnej precyzji stwarza aktualnie możliwość interpretacji przepisu, która pozwala na odroczenie ogłoszenia postanowienia aż do uprawomocnienia się wyroku sądu. W rezultacie osoba podsłuchiwana mogła wnieść zażalenie, na podstawie art. 240 k.p.k., dopiero w sytuacji, gdy zapisy utrwalonych podczas kontroli rozmów stanowiły podstawę faktyczną prawomocnego postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego bądź prawomocnego orzeczenia sądu.
o kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych. Aktualnie obowiązujący przepis przewiduje, że odroczenie ogłoszenia postanowienia osobie podsłuchiwanej mogło nastąpić do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Brak niezbędnej precyzji stwarza aktualnie możliwość interpretacji przepisu, która pozwala na odroczenie ogłoszenia postanowienia aż do uprawomocnienia się wyroku sądu. W rezultacie osoba podsłuchiwana mogła wnieść zażalenie, na podstawie art. 240 k.p.k., dopiero w sytuacji, gdy zapisy utrwalonych podczas kontroli rozmów stanowiły podstawę faktyczną prawomocnego postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego bądź prawomocnego orzeczenia sądu.
