W dniu 19 stycznia 2012 roku Parlament Europejski przyjął w drugim czytaniu zmiany do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE).
Dyrektywa ta została przyjęta 27 stycznia 2003 roku i weszła w życie 13 lutego 2003 roku. Państwa członkowskie były zobowiązane do przeniesienia jej wymogów do prawa krajowego do dnia 13 sierpnia 2004 r. W Polsce dyrektywę tę wprowadziła ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.
Potrzeba zmian
Prace nad nowelizacją dyrektywy 2002/96/WE formalnie zapoczątkował wniosek Komisji Europejskiej z 3 grudnia 2008 roku (2008/0241 (COD)). Analiza przeprowadzona przez Komisję Europejską w ramach procesu przeglądu dyrektywy wykazała między innymi, że nie jest całkowicie jasne, co jest objęte zakresem dyrektywy. Nie zawsze też wiadomo, jak kwalifikować poszczególne urządzenia. Sprawia to, że chociaż 65% wprowadzanego na rynek sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest zbierane selektywnie, mniej niż połowa z tej liczby zostaje przetworzona i zgłoszona zgodnie z wymogami tej dyrektywy. Oznacza to, że część zbieranego sprzętu elektrycznego i elektronicznego przetwarzana jest w sposób nieodpowiadający normom. Ponadto istnieją przesłanki wskazujące na nielegalny wywóz sprzętu elektrycznego i elektronicznego poza terytorium UE.
Na dodatek powiększający się rynek i skracanie się cyklów innowacyjnych sprawiają, że sprzęt jest wymieniany coraz częściej, w związku z czym zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny staje się szybko i stale rosnącym strumieniem odpadów. Objęcie całości tego strumienia postanowieniami dyrektywy ma zapobiec utracie cennych zasobów i zapewnić wysoki poziom ochrony środowiska.
Najistotniejsze zmiany
Główne zmiany w projekcie dyrektywy obejmują sposób obliczania poziomu zbieranego zużytego sprzętu. Aktualnie wskaźnik zbiórki selektywnej sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych ustalony jest na poziomie 4 kg na mieszkańca rocznie. Szacuje się, że odpowiada to około 2 milionom ton sprzętu rocznie, podczas gdy całkowita ilość wytworzonego sprzętu sięga rocznie 10 milionów ton.
Proponowana zmiana wprowadza docelowo procentowy wskaźnik zbiórki 65%. Po wejściu w życie zmian dotychczasowa metoda obowiązywać ma przez 4 lata. Następnie przez 3 lata obowiązywać ma procentowa metoda liczenia poziomu zużytego sprzętu, przy czym osiągnięty ma zostać poziom 45% masy sprzętu elektrycznego i elektronicznego wprowadzonego na rynek. Po 7 latach państwo członkowskie będzie mogło wybrać jedną z dwóch metod naliczania – 65% masy sprzętu wprowadzonego na rynek lub 85% masy wytworzonego zużytego sprzętu. Zaproponowano przy tym kilka rozwiązań elastycznych, dających możliwość ustanowienia środków przejściowych dla państw członkowskich.
Nowelizacja dyrektywy wprowadza także dodatkowe narzędzia do walki z nielegalnym eksportem zużytego sprzętu poza UE. Dotychczasowy brak efektywnych sposobów kontroli wysyłanych towarów pozwalał eksporterom na zakwalifikowanie sprzętu nie jako sprzętu zużytego, ale jako nadającego się do ponownego użycia, co umożliwiało obejście prawa. W tym kontekście proponowane regulacje mają zmusić eksporterów tego sprzętu, w razie jakichkolwiek wątpliwości, do przeprowadzenia testów i wykazania na bazie odpowiednich dokumentów natury wysłanych przez nich towarów. Zmiany przenoszą więc na eksporterów ciężar dowodu.
Dodatkowo położono także nacisk na harmonizację krajowych systemów dotyczących rejestracji i obowiązków informacyjnych producentów sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Dane będą mogły być wprowadzane elektronicznie, kraje członkowskie będą mogły wymieniać się informacjami, a jednocześnie zostaną ujednolicone formaty i częstotliwość przekazywania sprawozdań. Obecnie stosowane są wielokrotne rejestracje i dodatkowe płatności za ten sam produkt. Powielane są również wymogi w zakresie przetwarzania informacji i znakowania produktów. Zmiany te mają znacznie zmniejszyć obciążenia administracyjne dla podmiotów zajmujących się wprowadzaniem sprzętu na rynek.
Zrezygnowano z wykazu kategorii oraz produktów sprzętu elektrycznego i elektronicznego, ujętych obecnie odpowiednio w załączniku IA i IB do dyrektywy. Proponowane jest więc wprowadzenie otwartego zakresu zastosowania dyrektywy. Obecnie zakres ten jest zamknięty, co oznacza, że jej przepisom podlegają tylko określone urządzenia elektryczne i elektroniczne. Po wprowadzeniu zakresu otwartego dyrektywie podlegać będą wszystkie urządzenia, które spełniają definicję zapisaną w dyrektywie (z pewnymi wskazanymi wyłączeniami).
Warto zwrócić uwagę, że zmiany obejmą nie tylko producentów, ale także dystrybutorów sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Ci ostatni, po wejściu zmian w życie, będą zobowiązani do odbioru od konsumentów zużytego sprzętu o małych rozmiarach bez prawa do poboru w związku z tym jakichkolwiek opłat. Z tym obowiązkiem związane jest bezpośrednio uprawnienie konsumentów do oddawania zużytego sprzętu do podmiotów zajmujących się jego dystrybucją bez konieczności dokonywania zakupu nowego sprzętu.
Od kiedy te zmiany
Proponowane zmiany zostały przyjęte przez Parlament Europejski w drugim czytaniu. Po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej muszą zostać jeszcze przyjęte przez Radę Unii Europejskiej, a następnie ogłoszone. Implementacja tych zmian do prawa polskiego wymagać będzie nowelizacji ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Na faktyczne wejście zmian w życie w Polsce przyjdzie więc jeszcze trochę poczekać.
Bartosz Kuraś, Zespół Prawa Ochrony Środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy
www.portalprocesowy.pl
