Spis treści
Polskie statystyki
Jak wynika z informacji udostępnionej na oficjalnej stronie Prezydenta RP, przy dość niskiej skali przestępczości Polska jest krajem o najwyższym w Europie współczynniku osadzonych (221 osób na 100 tysięcy mieszkańców). Niemal połowa osadzonych (na 85 000 osób) przebywa tam ze względu na zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności wcześniej zawieszonej, a na odbycie kary pozbawienia wolności – z różnych powodów – oczekuje ok. 70 000 osób. W Polsce 50% osadzonych to skazani, którym odwieszono warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności. W strukturze orzekanych kar zwraca również uwagę niewielka liczba orzekanych samoistnych grzywien – 21% oraz kar ograniczenia wolności – 12 %.
Podstawowy cel zmian
Podpisana przez prezydenta ustawa zmieniająca, uchwalona 20 lutego 2015 roku, jest jedną z największych nowelizacji, obowiązującego od 1997 roku, Kodeksu karnego. Jej podstawowym celem jest modyfikacja zasad wymierzania kar, tak by doprowadzić do obniżenia liczby skazanych przebywających w zakładach karnych.
Orzekanie kar nieizolacyjnych priorytetem
Nowelizacja ustanawia priorytetem orzekanie kar nieizolacyjnych. Zgodnie z wprowadzaną zasadą – „jeżeli ustawa będzie przewidywała możliwość wyboru kary, a przestępstwo będzie zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5, to sąd orzeknie karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.”. Wobec sprawcy czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 8 – sąd będzie mógł orzec karę grzywny albo karę ograniczenia wolności. Docelowo należy oczekiwać, że kara grzywny będzie stanowić 60%, kara ograniczenia wolności 20%, a pozostałą część kara pozbawienia wolności – w większości w zawieszeniu.
Nowe regulacje w kwestii środków zabezpieczających
Ustawa wprowadza nowe uregulowania w zakresie środków zabezpieczających. Środki zabezpieczające stosowane są tradycyjnie wobec szczególnych kategorii sprawców – osób, których nie można ukarać (gdyż z powodu niepoczytalności nie ponoszą winy), albo wobec których zachodzi uzasadniona obawa, że pomimo ukarania w dalszym ciągu będą popełniać przestępstwa, czy w końcu osób, których nie można ukarać dostatecznie surowo ze względu na granicę stopnia winy, a zachodzi potrzeba realizacji względów izolacyjnych lub prewencyjnych. Środkami zabezpieczającymi będą:
- elektroniczna kontrola miejsca pobytu,
- terapia,
- terapia uzależnień
- pobyt w zakładzie psychiatrycznym.
Pobyt w zakładzie psychiatrycznym
Pobyt w zakładzie psychiatrycznym to środek izolacyjno-leczniczy. Jako że stanowi on najsurowszy i najbardziej ograniczający prawa obywatelskie, będzie można go stosować jedynie w wypadkach określonych w ustawie. Przyjęta regulacja nie przewiduje orzekania środków zabezpieczających po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego w stosunku do sprawców niepoczytalnych umieszczonych w szpitalu psychiatrycznym. Izolacyjny środek zabezpieczający będzie można orzec wyłącznie w wyroku skazującym. Przewidziano także możliwość orzekania wolnościowych środków zabezpieczających do zakończenia wykonywania kary pozbawienia wolności, jednak nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności.
Z omówiona zmianą w zakresie środków zabezpieczających wiąże się również przepis ustawy (art. 13), który w odniesieniu do czynów popełnionych po wejściu w życie noweli dezaktualizuje ustawę z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzającymi zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób poprzez wskazanie, że ustawa ta ma zastosowanie wyłącznie do osób skazanych za czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r.
Dozór elektroniczny
Najważniejszą zmianą wprowadzoną do przepisów Kodeksu karnego wykonawczego jest dodanie nowego rozdziału VIIa, który będzie zawierał przepisy regulujące wykonywanie kar, środków karnych i środków zabezpieczających w systemie dozoru elektronicznego. Zmiana ta skutkuje utratą mocy przez ustawę z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego.
Obowiązywanie zmian
Opisane wyżej zmiany wejdą w życie w dniu 1 lipca 2015 roku.
Podstawa prawna:
Art. 1, art. 29 ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.
