Rodzaje współwłasności
W polskim prawie istnieją dwa rodzaje współwłasności: współwłasność łączna i współwłasność w częściach ułamkowych. Współwłasność łączna dotyczy ściśle określonych stosunków prawnych i powstaje na podstawie przepisów regulujących te stosunki. W głównej mierze dotyczy majątku objętego wspólnością ustawową małżonków oraz majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej. Z kolei współwłasność ułamkowa polega na tym, że udział każdego współwłaściciela we wspólnym prawie jest określony kwotowo ułamkiem. W przypadku, gdy nie jest określone jaki udział (ułamek) przypada poszczególnym współwłaścicielom, domniemywa się, że ich udziały są równe. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Udział we współwłasności ułamkowej może być przedmiotem nie tylko obrotu ale także przedmiotem egzekucji. Może być też na nim ustanowiona hipoteka.Zniesienie współwłasności
Zniesienie współwłasności polega na likwidacji stosunku prawnego, jaki łączy współwłaścicieli. Istnienie współwłasności łącznej związane jest z istnieniem stosunku prawnego, z którego wynika, czyli małżeństwa lub spółki cywilnej. Dlatego też w czasie jego trwania możliwość zniesienia współwłasności jest mocno ograniczona lub też w ogóle wyłączona. Natomiast w przypadku współwłasności w częściach ułamkowych z żądaniem zniesienia współwłasności może wystąpić każdy ze współwłaścicieli. Strony mogą, na mocy zgodnych oświadczeń woli, wyłączyć to uprawnienie na okres nie dłuższy niż pięć lat. W ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu możliwe jest przedłużenie tego uprawnienia na dalsze pięć lat. Przedłużenie można ponowić. Każdy ze współwłaścicieli może żądać żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba, że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Warto pamiętać, że roszczenie o zniesienie współwłasności nie ulega przedawnieniu i może zostać podniesione przez uprawnionego w każdym czasie. Zniesienie współwłasności może nastąpić albo na mocy umowy, albo też na mocy orzeczenia sądu. Szczególne zasady dotyczą znoszenia współwłasności nieruchomości rolnych, bowiem w tym wypadku dąży się do uniknięcia rozdrobnienia gospodarstwa rolnego.
Umowne zniesienie współwłasności
Umowne zniesienie współwłasności ma miejsce, gdy współwłaściciele są zgodni co do sposobu zniesienia współwłasności. Zniesienie współwłasności może nastąpić poprzez tzw. podział fizyczny rzeczy wspólnej i przyznanie powstałych części poszczególnym współwłaścicielom. W przypadku, gdy taki podział nie jest możliwy współwłaściciele mogą w umowie przyznać przedmiot własności jednemu z nich, ze spłatą lub bez obowiązku spłaty na rzecz pozostałych. Zniesienie współwłasności może również nastąpić poprzez sprzedaż rzeczy wspólnej i podział uzyskanej sumy stosownie do wielkości udziałów (tzw. podział cywilny). Umowa znosząca współwłasność może być zawarta tylko przez wszystkich współwłaścicieli i powinna m.in. określać sposób zniesienia, zawierać oświadczenia o przeniesieniu udziałów lub postanowienia dotyczące spłat i dopłat oraz terminów ich uiszczenia. Nie musi mieć ona żadnej formy szczególnej. Jeżeli jednak przedmiotem umowy jest nieruchomość, to konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego.
Sądowe zniesienie współwłasności
W przypadku braku zgody pomiędzy współwłaścicielami zniesienie współwłasności następuje w wyniku postanowienia sądu. Sądowe zniesienie współwłasności odbywa się w postępowaniu nieprocesowym przed sądem rejonowym, właściwym ze względu na miejsce położenia rzeczy. Jest ono wszczynane na wniosek jednego ze współwłaścicieli. We wniosku należy dokładnie określić rzecz mającą ulec podziałowi oraz przedstawić dowody prawa własności. W toku tego postępowania sąd powinien nakłaniać współwłaścicieli do zgodnego przeprowadzenia podziału, wskazując im sposoby mogące do tego doprowadzić. Podstawowym sposobem sądowego zniesienia współwłasności jest podział fizyczny rzeczy. Podział taki nie może zostać przeprowadzony, jeżeli byłby on sprzeczny z ustawą, ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. W takim przypadku sąd może orzec na rzecz określonych współwłaścicieli dopłaty pieniężne, mające na celu wyrównanie różnic pomiędzy przyznaną częścią rzeczy a wysokością udziału w całej rzeczy. Kolejny sposób to przyznanie rzeczy na własność jednemu ze współwłaścicieli. W tej sytuacji sąd powinien zasądzić pozostałym współwłaścicielom spłaty, będące równowartością ich udziałów. Jeżeli żaden z przedstawionych powyżej sposobów nie zostanie zastosowany, sąd może doprowadzić do zniesienia współwłasności przez sprzedaż rzeczy wspólnej. Następuje to zazwyczaj na skutek zgodnego wniosku wszystkich współwłaścicieli. Sąd może zarządzić sprzedaż rzeczy także wtedy, gdy rzecz nie może zostać podzielona a uzasadniają to okoliczności sprawy.
