Tak naprawdę zmiany dotyczą nie postępowania cywilnego, a karnego. Dla przypomnienia, art. 616 §2 KPK stanowi, że do kosztów sądowych należą opłaty, wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania, w skład których wchodzą wypłaty z tytułu:
- doręczenia wezwań i innych pism,
- przejazdów sędziów, prokuratorów i innych osób z powodu czynności postępowania,
- sprowadzenia i przewozu oskarżonego, świadków i biegłych,
- oględzin, badań przedsięwziętych w toku postępowania oraz przesyłek i przechowania zajętych przedmiotów, jak również ich sprzedaży,
- ogłoszeń w prasie, radiu i telewizji,
- wykonania orzeczenia, w tym również o zabezpieczeniu grożących kar majątkowych, jeżeli kary te zostały orzeczone, z wyłączeniem kosztów utrzymania w zakładzie karnym i kosztów pobytu w zakładach leczniczych na obserwacji psychiatrycznej,
- należności świadków i tłumaczy,
- kosztów postępowania mediacyjnego,
- należności biegłych lub instytucji wyznaczonych do wydania opinii,
- opłat przewidzianych za udzielenie informacji z rejestru skazanych,
- nie opłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokatów.
Koszty postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
Zasadniczo zmiany wiążą się z kwestią zwrotu kosztów podróży dla świadków, a także osób im towarzyszących – w przypadku, gdy świadek nie będzie mógł stawić się na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze bez opieki takiej osoby. Powyższym podmiotom będzie przysługiwał zwrot kosztów podróży z miejsca ich zamieszkania do miejsca wykonania czynności postępowania na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Zwrot obejmie rzeczywiście poniesione racjonalne i celowe koszty przejazdu własnym samochodem lub innym odpowiednim środkiem transportu, a także koszty noclegu oraz utrzymania w miejscu wykonywania czynności postępowania – zwłaszcza, gdy owe czynności przewidziane są na kilka dni realizacji.
Ustawodawca wprowadzi także zwrot zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze – w wysokości jego przeciętnego dziennego zarobku lub dochodu. Pamiętajmy, że górną granicę tak określonego zwrotu stanowić ma równowartość 4,6 % kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Utrata zarobku lub dochodu musi być jednak należycie wykazana, to samo odnosi się zresztą do postulowanej wysokości zarobku lub dochodu.
Powyższe reguły znajdą zastosowanie nie tylko do świadka, który rzeczywiście został przesłuchany w danym postępowaniu, ale także wobec takiego, który pomimo stawienia się na wezwanie sądu lub właściwego organu – nie został przesłuchany. Jeżeli jednak świadek stawi się bez uprzedniego wezwania sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, zwrot wszelkich możliwych należności nastąpi wyłącznie, gdy taka osoba zostanie przesłuchana.
Pamiętajmy, że wszystkie powyższe zasady nie znajdą zastosowania wobec świadka, który jest zatrudniony w organie władzy publicznej, jeśli został powołany do zeznawania w związku z takim zatrudnieniem.
Nowością w omawianej materii jest także możliwość uzyskania wynagrodzenia przez biegłego lub specjalistę za wykonaną pracę oraz zwrot poniesionych przez nich wydatków niezbędnych dla wydania opinii koniecznej w postępowaniu karnym. Obliczane będą wg stawki wynagrodzenia za godzinę pracy albo wg taryfy zryczałtowanej określonej dla poszczególnych kategorii biegłych ze względu na dziedzinę, w której są oni specjalistami. Ważną informacją jest to, że biegli i inni specjaliści będą mogli korzystać ze zwrotu kosztów podróży i noclegu na takich samych zasadach jak świadkowie.
Nie zapominajmy także, że wszelkie omówione w niniejszym artykule należności, niezależnie od rodzaju podmiotu, któremu one przysługują, zostaną wypłacone dopiero na wniosek zainteresowanego – sąd nie orzeknie o zwrocie kosztów z urzędu. Wniosek taki trzeba będzie złożyć w terminie zawitym wynoszącym 3 dni od dnia zakończenia czynności z udziałem osoby uprawnionej do omówionych należności. Wniosek można złożyć ustnie do protokołu lub na piśmie. Należności powinny być wypłacone niezwłocznie.
