SN w odpowiedzi podjął uchwałę:
Artykuł 753 § 2 k.c. w związku z art. 713 k.c. nie ma zastosowania do rozliczenia nakładów na rzecz użyczoną, poczynionych przez biorącego do używania za zgodą użyczającego.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2010 roku, sygn. akt III CZP 125/09
Zgodnie z art. 713 zdanie drugie k.c., do rozliczenia wskazanych nakładów stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Sąd Okręgowy analizując treść tego unormowania zwrócił uwagę, że brak w nim zastrzeżenia ograniczającego jego zastosowanie wyłącznie do sytuacji, w której nakłady poczynione zostały bez zgody użyczającego. Dostrzegł przy tym, że ustawodawca nie przewidział wprost odpowiedniego stosowania przepisów o zleceniu do rozliczenia nakładów na rzecz użyczoną, dokonanych za zgodą użyczającego. Może to, w ocenie Sądu Okręgowego, oznaczać, że reguła wyrażona w art. 713 zdanie drugie k.c. znajduje zastosowanie – z wyłączeniem przewidzianym wyraźnie w art. 756 k.c. – w każdym z tych przypadków. Jednakże zapatrywanie takie trzeba zdecydowanie odrzucić.
W judykaturze i w piśmiennictwie zgodnie przyjęto, że pojęcie „prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia” należy rozumieć szerzej niż opisująca tę instytucję nazwa, gdyż obejmuje ono nie tylko przypadki braku zlecenia, lecz braku jakiejkolwiek podstawy prawnej do dokonania czynności. Przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia znajdują zastosowanie wtedy, gdy prowadzącego nic nie upoważnia, ani nic nie zobowiązuje, do działania na rzecz osoby zainteresowanej. Nie może być zatem mowy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia w sytuacji, gdy istnieje jakikolwiek obowiązek prawny do podjęcia określonych czynności. Zakres podstaw do działania, które wykluczają możliwość kwalifikowania go jako prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, jest szeroki. Podstawę taką może stanowić stosunek cywilnoprawny albo administracyjnoprawny, może ona wynikać bezpośrednio z ustawy.
Z przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku ustaleń faktycznych – nie zakwestionowanych przez Sąd Okręgowy – wynika, że powódka (pozwana wzajemna) wyraziła zgodę na wykonanie przez pozwanych (powodów wzajemnych) prac remontowych i modernizacyjnych w użyczonym częściowo lokalu, a nawet że strony w tym zakresie współdziałały ze sobą. Mogłoby to wskazywać na to, że pomiędzy stronami doszło do uzgodnienia w sprawie przeprowadzenia tych prac. W takiej sytuacji, stosowanie przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia do rozliczenia nakładów poczynionych przez pozwanych (powodów wzajemnych) – w świetle ugruntowanego stanowiska judykatury oraz doktryny – nie może wchodzić w rachubę. Działanie biorących rzecz do używania miałoby wówczas swoją podstawę prawną w uzgodnieniu z użyczającym. Z przytoczonych względów z zaniechaniem ścisłego odesłania w art. 713 k.c. do przepisów o zleceniu – w razie zgody na poczynienie nakładów i wydatków na rzecz użyczoną oraz do przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia, w razie braku takiej zgody – nie można łączyć zamiaru potraktowania obu tych sytuacji w sposób jednakowy. Wprowadzenie takiego symetrycznego odesłania byłoby nie tylko zbędne, ale nastręczałoby szereg trudności. Należy zauważyć, że do rozliczenia nakładów dokonanych za zgodą użyczającego nie zawsze mogłyby mieć zastosowanie wyłącznie przepisy o zleceniu, odnoszące się do dokonywania czynności prawnych. Nakłady i wydatki mogą być dokonywane również w ramach innych stosunków prawnych, co usprawiedliwiałoby stosowanie przepisów regulujących te stosunki prawne. Niemożliwość rozróżnienia wszystkich tych wchodzących w grę sytuacji, w pełni usprawiedliwia przyjętą w art. 713 k.c. formułę, wyraźnego wskazania ustawowego modelu rozliczeń jedynie w wypadku braku jakiejkolwiek innej podstawy prawnej dokonania nakładów i wydatków wykraczających poza zwykłe koszty utrzymania rzeczy. Ustawodawca dostrzegł natomiast potrzebę wyraźnego uregulowania – mogącego budzić wątpliwości – przypadku, w którym w chwili poczynienia nakładów i wydatków brak było stosownego uzgodnienia, później zaś doszło do potwierdzenia dokonanych już czynności. W takiej sytuacji – jak wskazano wyraźnie w art. 756 k.c. – następuje nadanie prowadzeniu sprawy skutków zlecenia. Wskutek potwierdzenia, oddziałującego ex tunc, tj. od chwili poprowadzenia sprawy, kształtuje się taka sytuacja, jaka zaistniałaby w przypadku prowadzenia cudzej sprawy od początku na podstawie stosownego uzgodnienia dokonanego przez zainteresowane podmioty.
Zaprezentowana wyżej wykładnia art. 713 k.c. nie pozwala przyjąć – wbrew wątpliwościom Sądu Okręgowego – że prowadzeniu sprawy nadawane są skutki zlecenia jedynie w razie potwierdzenia, natomiast w przypadku braku uprzedniej zgody na dokonanie nakładów i wydatków na rzecz użyczoną następuje powrót do stosowania art. 713 w związku z art. 752 i nast. k.c. Wprost przeciwnie, w każdym wypadku skutkiem wyrażenia zgody jest niestosowanie wymienionych przepisów chyba, że strony uzgodniły – co nie jest wyłączone – przyjęcie tego właśnie ustawowego modelu rozliczeń.
