Nowym rozwiązaniem będzie możliwość pozyskiwania przez gminy – przy pomocy finansowej budżetu państwa, mieszkań komunalnych nie posiadających statusu lokali socjalnych. Możliwe będzie również kupowanie przez gminę całych budynków mieszkalnych, a nie jak dotychczas tylko poszczególnych lokali. Gmina, powiat lub organizacja pożytku publicznego będą mogły pozyskać mieszkanie chronione poprzez inwestycję polegającą na budowie, remoncie lub zmianie sposobu użytkowania budynku. Aktualnie obowiązujące przepisy pozwalają jedynie na zakup lokalu lub zakup połączony z remontem. Gminy będą mogły także otrzymać wsparcie finansowe na tworzenie mieszkań komunalnych w ramach inwestycji prowadzonej przez towarzystwo budownictwa społecznego.
W ramach realizacji jednego dofinansowanego przedsięwzięcia, polegającego na utworzeniu zasobu komunalnego, gmina będzie miała obowiązek wydzielenia z istniejącego już zasobu odpowiedniej liczby lokali socjalnych. Dzięki temu możliwe będzie stworzenie tzw. łańcucha przeprowadzek. Do nowego zasobu komunalnego będą kierowani lokatorzy regularnie uiszczający opłaty czynszowe, natomiast do mieszkań o niższym standardzie i niższym czynszu gminy powinny kierować osoby niewypłacalne.
Nowe przepisy wprowadzają także możliwość refinansowania, czyli zwrotu wcześniej poniesionych kosztów zakupu przez gminę lokalu lub budynku, jeżeli przedsięwzięcie zostało dokonane przed upływem 12 miesięcy od daty złożenia wniosku o wparcie finansowe. Rozwiązanie to pomoże gminom na szybki zakup lokalu w przypadku znalezienia atrakcyjnej oferty na rynku. Przeprowadzone w ubiegłym roku dwie pierwsze edycje programu pozwoliły na udzielenie finansowego wsparcia w kwocie 57 mln zł na utworzenie 2.564 lokali socjalnych i mieszań chronionych oraz 170 miejsc w noclegowniach i domach dla bezdomnych. W pierwszej tegorocznej edycji złożono wnioski na ogólną kwotę finansowego wsparcia w wysokości ok. 34,1 mln zł na utworzenie 1.224 lokali socjalnych i mieszkań chronionych oraz 68 miejsc noclegowych. Następna edycja odbyła się we wrześniu 2008 r., której wyniki kwalifikacji zostaną podane przez Bank Gospodarstwa Krajowego do dnia 31 grudnia 2008 r.
Potrzeba wprowadzenia nowych rozwiązań do obowiązujących przepisów wynika z konieczności wyeliminowania podstawowych barier utrudniających powstawanie inwestycji przewidzianych w pilotażowym programie budowy domów socjalnych. Program ten jest adresowany do gmin, które podejmą przedsięwzięcia polegające na budowie, adaptacji, przebudowie lub remoncie budynków przeznaczonych na lokale socjalne, noclegownie i domy dla bezdomnych. Pomoc finansowa jest udzielana przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Dotychczasowa praktyka wykazała, że zapotrzebowanie gmin na ten rodzaj pomocy finansowej stopniowo maleje, co oznacza, że nie przybywa też lokali dla bezdomnych, mieszkań komunalnych oraz lokali socjalnych.
