W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął uchwałę:
Występowanie w charakterze pełnomocnika procesowego osoby, która nie może być pełnomocnikiem, oznacza brak należytego umocowania, powodujący nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., sygn. akt III CZP 154/07
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy najpierw dokonał przeglądu zarówno swojego wcześniejszego orzecznictwa, jak i poglądów doktryny prawniczej; w obu rzeczywiście występują rozbieżności co do przedstawionego zagadnienia. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż wyliczenie osób, które mogą być pełnomocnikiem strony, jest w Kodeksie postępowania cywilnego. wyczerpujące. W związku z tym ogólne uprawnienie strony do działania przed sądem przez pełnomocnika nie jest równoznaczne z uprawnieniem do skutecznego ustanowienia pełnomocnikiem każdej osoby. Należyte umocowanie pełnomocnika to umocowanie zgodne z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego – w tym z przepisami, które wymieniają osoby mogące być pełnomocnikiem.
Nienależyte umocowanie pełnomocnika sprawia, iż mamy do czynienia z nieważnością postępowania. Pojawia się jednak pytanie, czy – ze względu na istnienie art. 97 k.p.c. – nie jest możliwe potwierdzenie przez stronę czynności dokonanych przez takiego nienależycie umocowanego pełnomocnika. Analizując przepis art. 97 k.p.c. Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, iż jego zastosowanie wymaga trzech przesłanek:
-
brak umocowania stwierdza sąd przed podjęciem czynności i wydaje w związku z tym konkretną decyzję procesową
-
celem dopuszczenia osoby nieumocowanej jest umożliwienie podjęcia czynności procesowej, uznanej za "naglącą"
-
dopuszczona tymczasowo do czynności może być osoba, która "na razie" nie może przedstawić pełnomocnictwa. Z brzmienia art. 97 k.p.c. wynika, że odnosi się on do czynności jednorazowej, a nie do występowania przed sądem.
W związku z tym art. 97 Kodeksu postępowania cywilnego nie może być stosowany do potwierdzania czynności dokonanych przez nienależycie umocowanego pełnomocnika. Sąd Najwyższy zastrzegł od razu, iż istnienie tego przepisu w k.p.c. wyklucza możliwość stosowania art. 103 i 104 Kodeksu cywilnego. Potwierdzania czynności przez stronę nie można jednak kategorycznie wykluczyć. Nie pozwala na to przepis art. 401 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, iż nie można żądać wznowienia postępowania, jeżeli nienależycie reprezentowana strona potwierdziła dokonane czynności procesowe. Możliwość potwierdzenia czynności jest ponadto powszechnie aprobowana przez sądy powszechne.
Sąd Najwyższy zastrzegł jednak, iż taka możliwość dotyczy wyłącznie potwierdzenia czynności osoby, która w świetle przepisów Kodeksu postępowania cywilnego może być pełnomocnikiem, tyle tylko, że nie miała umocowania do działania w konkretnej sprawie. Inaczej jest w przypadku osób, którym Kodeksu postępowania cywilnego nie daje takiej możliwości. Taki brak zdolności do podejmowania czynności przed sądem nie da się uzupełnić, ponieważ nie jest to brak częściowy i usuwalny. Byłoby to wręcz obejście tych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, które ograniczają krąg osób mogących występować jako pełnomocnicy.
Według Sądu Najwyższego nieprzekonujące jest powoływanie się na to, że zapewnienie należytej reprezentacji jest podyktowane potrzebą ochrony interesów strony, która nie wymaga takiej ochrony, jeżeli zgodnie z własną wolą chce potwierdzić czynności nieuprawnionego pełnomocnika. Kwestię te należy postrzegać w szerszym kontekście. Właściwie rozumiany interes prawny każdej strony wymaga, by sprawa została rozpoznana przy zachowaniu wszystkich wymagań procesowych. W orzecznictwie przyznaje się obu stronom możliwość powołania się na przyczynę nieważności, a nie tylko tej stronie, której dotyczyło uchybienie. Rygory procesowe są ustanawiane nie tylko dla ochrony konkretnych praw i interesów procesowych stron. Ich przestrzeganie służy w wymiarze ogólnym zarówno stronom, jak i interesowi wymiaru sprawiedliwości.
