Specustawa drogowa. Nowelizacja uchyla w obecnie obowiązującej ustawie rozdział drugi – „lokalizacja dróg” i zastępuje go rozdziałem 2a regulującym cały proces postępowania poprzedzającego rozpoczęcie robót budowlanych. W praktyce oznacza to zintegrowanie decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi z decyzją o pozwoleniu na budowę, czego konsekwencją będzie wydawanie jednej decyzji administracyjnej spełniającej określone w dyrektywie wymagania dla „zezwolenia na inwestycję”. Wniosek o wydanie tej decyzji, analogicznie jak w przepisach dotychczasowych, będzie składał właściwy zarządca drogi odpowiednio do wojewody w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich albo starosty w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych. Podobnie jak w dotychczasowych przepisach decyzja ta będzie wydawana w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku przez właściwego zarządcę drogi. Przed złożeniem wniosku zarządca drogi jest zobligowany do uzyskania opinii właściwych miejscowo zarządu województwa, zarządu powiatu oraz wójta. Całkowicie nowym rozwiązaniem w tym zakresie jest jednoznaczne uregulowanie kwestii właściwości organu do wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Mianowicie przepisy nowelizującej ustawy stanowią, aby w przypadku przedsięwzięcia realizowanego na obszarze dwóch lub więcej województw decyzja ta wydawana była przez wojewodę, na którego obszarze właściwości znajduje się największa część nieruchomości przeznaczonych pod realizację inwestycji.
Nowe przepisy nakładają na wojewodę bądź starostę prowadzącego postępowanie w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej obowiązek wysłania zawiadomienia o wszczęciu postępowania wnioskodawcy oraz właścicielom lub użytkownikom wieczystym nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji na adres określony w katastrze nieruchomości. Z kolei pozostałe strony postępowania będą zawiadamiane w dotychczasowy sposób, a zatem w drodze obwieszczeń. Wojewoda, bądź starosta w zawiadomieniu o wszczęciu postępowania o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację przedsięwzięcia będzie musiał zamieścić m.in. oznaczenie nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej oraz informację o terminie i miejscu, w którym strony mogą zapoznać się z aktami sprawy. Jest to związane z koniecznością zapewnienia stronom czynnego udziału w postępowaniu przed organami. Ponadto biorąc pod uwagę fakt, że nie wszystkie strony postępowania są zawiadamiane o jego wszczęciu w formie pisemnego zawiadomienia jest wskazane, aby obwieszczenie wyczerpująco i jednoznacznie informowało o przedmiocie wszczynanego postępowania.
Art. 11h ustawy przewiduje sankcje karne za niewydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Przepis ten, wzorowany na art. 35 ustawy – Prawo budowlane, ma na celu zobowiązanie organu do szybkiego wydawania decyzji, co jest szczególnie istotne dla zapewnienia sprawnej realizacji inwestycji drogowych. Natomiast w zmienionym art. 12 doprecyzowano kwestie związane z jednoznacznym wskazaniem, że ograniczone prawa rzeczowe ustanowione na nieruchomości bądź na prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości wygasają z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna. Ponadto w art. 12 doprecyzowano kwestie związane ze wskazaniem kręgu osób, którym przysługuje odszkodowanie z tytułu pozbawienia praw do nieruchomości oraz z wypłatą odszkodowania w sytuacji, gdy na prawie własności bądź na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości ustanowiono ograniczone prawa rzeczowe. Wskazano, że odszkodowanie za pozbawienie praw do nieruchomości przejętych pod budowę dróg publicznych przysługuje dotychczasowym właścicielom, użytkownikom wieczystym oraz osobom, którym przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe.
Przepisy nowelizacji wskazują również termin wydania nieruchomości lub opróżnienia lokali i innych pomieszczeń. W stosunku do obecnie obowiązujących przepisów zaproponowano wydłużenie tego terminu z 30 dni do 4 miesięcy, w szczególności ze względu na fakt, że decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej jednocześnie wskazuje lokalizację przedsięwzięcia, zatwierdza podział nieruchomości, przejmuje z mocy prawa własność nieruchomości między liniami rozgraniczającymi teren i zezwala na rozpoczęcie robót budowlanych.
Wysokość odszkodowania za nieruchomości przejęte pod drogi – zgodnie ze znowelizowanymi przepisami – odpowiada przesłance „słusznego odszkodowania” określonej w art. 21 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Związane jest to m.in. z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, w którym podnoszono, że słuszne odszkodowanie powinno mieć charakter ekwiwalentny do wartości wywłaszczonego dobra. Innymi słowy oznacza to, że odszkodowanie powinno dawać właścicielowi bądź użytkownikowi wieczystemu możliwość odtworzenia analogicznego stanu, jaki miał przed pozbawieniem praw do nieruchomości. Gwarancji takiej nie daje natomiast ustalenie wysokości odszkodowania na poziomie równym jedynie wartości wywłaszczonego prawa określonej przez rzeczoznawcę majątkowego.
