Dzięki członkostwu Polski w Unii Europejskiej najmniej kłopotliwe jest uznawanie kwalifikacji zdobytych w państwach Unii, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii.
Uznawanie w Polsce kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii odbywa się na podstawie przepisów wspólnotowych zgodnie z Dyrektywą 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych.
Dyrektywa ta ma na celu umożliwienie każdemu obywatelowi państwa członkowskiego Unii uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności w państwie członkowskim innym niż to, w którym uzyskał kwalifikacje zawodowe. Przepisy te zostały wdrożone do polskiego prawa Ustawą z dnia 18 marca 2008r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. z 2008r., Nr 63, poz. 394).
W zakresie wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych wyróżnia się zawody regulowane oraz zawody sektorowe.
Za zawody sektorowe uznaje się zawód pielęgniarki, położnej, lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, lekarza weterynarii, architekta, adwokata i radcy prawnego. Uznawanie kwalifikacji do wykonywania zawodów sektorowych odbywa się automatycznie, pod warunkiem posiadania przez wnioskodawcę dokumentów poświadczających kwalifikacje (dyplomów, zaświadczeń) albo na zasadzie praw nabytych. Zasady uznawania kwalifikacji do wykonywania zawodów sektorowych zostały uregulowane w przepisach odrębnych, dotyczących poszczególnych zawodów. Szczegółowych informacji odnośnie procedury automatycznego uznania kwalifikacji udzielają krajowe i okręgowe organy samorządów zawodowych dla wyżej wymienionych zawodów.
Zawód regulowany oznacza z kolei zawód, którego wykonywanie jest uzależnione od spełnienia kwalifikacji i warunków określonych w przepisach, np. posiadania danego poziomu wykształcenia. Dla zawodów regulowanych, do których zaliczamy m.in. zawód fizjoterapeuty, geodety, nauczyciela, syndyka lub tłumacza przysięgłego, został stworzony system uznawania kwalifikacji. Podstawowym założeniem systemu uznawania kwalifikacji jest traktowanie pracownika mającego pełne kwalifikacje do wykonywania danego zawodu w jednym państwie członkowskim za wykwalifikowanego do wykonywania tego samego zawodu w innym państwie członkowskim. Jednakże w wypadku stwierdzenia różnic w kształceniu lub szkoleniu, bądź zakresie wykonywanych czynności zawodowych, osoba ubiegająca się o uznanie kwalifikacji może zostać zobowiązana do odbycia stażu adaptacyjnego, złożenia testu umiejętności lub wykazania się odpowiednim doświadczeniem zawodowym. Organami właściwymi w sprawach uznawania kwalifikacji zawodowych w Polsce są ministrowie kierujący poszczególnymi działami administracji rządowej lub upoważnione przez nich podległe jednostki organizacyjne, organy samorządów zawodowych, organizacje gospodarcze lub organy rejestrowe.
Postępowanie w sprawie uznania kwalifikacji wszczyna się na wniosek osoby zainteresowanej. Powinno ono zakończyć się wydaniem decyzji nie później, niż w terminie 3 miesięcy od dnia przedłożenia przez wnioskodawcę wszystkich niezbędnych dokumentów. W szczególnych wypadkach termin wydania decyzji może być przedłużony o miesiąc. Wnioski w sprawie uznania kwalifikacji składa się w języku polskim. Pisma i dokumenty w toku tego postępowania również należy złożyć w języku polskim lub wraz z tłumaczeniem na język polski dokonanym przez tłumacza przysięgłego. Organem właściwym do informowania w sprawach związanych z uznawaniem kwalifikacji zawodowych jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Departament Nadzoru i Organizacji Szkolnictwa Wyższego, Wydział Koordynacji Sytemu Uznawania Kwalifikacji Zawodowych.
W przypadku kwalifikacji zawodowych zdobytych w państwach trzecich procedura uznania wygląda inaczej.
Właściciel dyplomu uzyskanego w państwie trzecim, który chce podjąć zatrudnienie w zawodzie regulowanym, musi najpierw uzyskać uznanie dyplomu za równoważny z polskim odpowiednikiem. Dopiero potem może ubiegać się o uzyskanie uprawnień zawodowych zgodnie z odrębnymi przepisami dotyczącymi wykonywania danego zawodu. Określenie polskiego równoważnika zagranicznego dyplomu może nastąpić na podstawie umów międzynarodowych albo nostryfikacji.
Nostryfikacja to inaczej uznanie zagranicznego dyplomu, tytułu lub stopnia naukowego za równoprawny z krajowym.
Podlegają jej dokumenty pochodzące z krajów, z którymi Polska nie posiada umowy o wzajemnym uznawaniu dokumentów o wykształceniu. W pewnych sytuacjach nostryfikacja będzie konieczna, mimo że Polska podpisała z danym krajem wyżej wymienioną umowę. Dotyczy to np. dyplomów z danego kraju wydanych w okresie, kiedy umowa nie obowiązywała, bądź dokumentów, które nie są wymienione w danej umowie.
W sytuacji, gdy chodzi o zawody nieregulowane decyzję o uznaniu kwalifikacji uzyskanych za granicą podejmuje pracodawca.
