Niezależnie od zmian wprowadzonych przez polskiego ustawodawcę w powyższym zakresie, zasady organizacji aplikacji notarialnej stały się przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego. Wniosek w tej sprawie skierowała do TK sama Krajowa Rada Notarialna podkreślając, że art. 75 Prawa o notariacie posiada blankietowy charakter, oraz nie określa nawet ogólnie kierunku unormowań, które powinny znaleźć się w akcie wykonawczym. Tym samym pod wątpliwość została poddana zgodność powyższego przepisu z zasadami konstytucyjnymi.
W wyroku z dnia 27 czerwca 2013 r. (sygn. akt K 12/10) TK orzekł, iż powyższy przepis jest zgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji, podobnie zresztą jak Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie organizacji aplikacji notarialnej. Zgodnie z kwestionowaną regulacją organizacja aplikacji notarialnej należy do obowiązków Ministra Sprawiedliwości (oczywiście w porozumieniu z Krajową Radą Notarialną). W tym celu wydane zostało Rozporządzenie MS z dnia 22 grudnia 2005 r. , które szczegółowo odnosi się do takich kwestii jak obowiązki i prawa aplikantów notarialnych, czy zasady kształcenia kandydatów na notariuszy.
W uzasadnieniu swojego stanowiska TK podkreślił, że nie znajduje potwierdzenia zarzut wnioskodawcy, że art. 75 ustawy Prawo o notariacie, stanowiący delegację do wydania rozporządzenia, ma charakter blankietowy. Choć w art. 75 ustawy ustawodawca nie zawarł wytycznych treściowych, wskazujących kierunek merytorycznych rozwiązań, przekazanych do uregulowania Ministrowi Sprawiedliwości, to nie oznacza to, że nie można ich zrekonstruować na podstawie innych przepisów ustawy. Z ustawy wynika, że obowiązki związane z kształceniem aplikantów spoczywają na radach izb notarialnych i na notariuszach, będących członkami samorządu notarialnego. Rady izb notarialnych zobowiązane są do wyznaczenia patrona dla każdego z aplikantów wpisanych na listę, natomiast wyznaczeni w ten sposób notariusze mają obowiązek przyjęcia tej funkcji. Trybunał podzielił w tym zakresie linię orzeczniczą Sądu Najwyższego. Nałożenie obowiązku wyznaczenia patrona na radę izby notarialnej, która jest jedynie organem izby notarialnej oznacza, że obowiązek ten spoczywa na samorządzie notariuszy zrzeszonych w izbie. Notariusz musi brać udział w wykonywaniu zadań swego samorządu. Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby, że notariusze swoim zachowaniem mogą uniemożliwiać lub utrudniać rzeczywiste wykonywanie przez rady izb notarialnych ich ustawowych obowiązków publicznoprawnych w zakresie organizowania i prowadzenia aplikacji notarialnej. Trybunał stwierdził także zgodność rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z art. 75 ustawy. W ocenie Trybunału, poszczególne przepisy ustawy określają materialne wytyczne co do kierunku regulacji zawartych w rozporządzeniu. § 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia nie kreuje w sposób samoistny obowiązku przyjęcia aplikanta na szkolenie, lecz jest ściśle związany z treścią art. 73 i 35 pkt 3, a także z art. 71 ust. 5 ustawy. Przepisy te powierzają radzie izby notarialnej kompetencje i obowiązki w zakresie organizacji i prowadzenia aplikacji w ramach, określonego przez ustawodawcę, modelu szkolenia aplikantów na zasadzie tzw. patronatu. Trybunał stwierdził, że nałożenie tego typu obowiązku na notariuszy mieści się w zakresie konstytucyjnie dopuszczalnych ograniczeń wolności wykonywania zawodu, o której mowa w art. 65 ust. 1 Konstytucji. Wolność ta bowiem nie ma charakteru absolutnego; art. 65 ust. 1 Konstytucji wyraźnie upoważnia ustawodawcę do ustanawiania wyjątków od wolności wykonywania zawodu. Przy ocenie zakresu dopuszczalnych ograniczeń Trybunał uwzględnił także treść art. 17 ust. 1 Konstytucji, który powierza samorządowi zawodowemu notariuszy pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu. Dopuszczalność ingerowania w wolność wykonywania zawodu wynika z samej istoty sprawowania tej pieczy i znajduje uzasadnienie w konieczności realizacji przez samorząd notarialny określonego w niej modelu kształcenia aplikantów notarialnych. Realizacja przyjętego modelu szkolenia byłaby znacznie ograniczona lub wręcz niemożliwa, gdyby izby rad notarialnych nie były w stanie zapewnić każdemu aplikantowi odbycia aplikacji u notariusza. Publicznoprawny element działalności notariusza powoduje, iż w zakresie wykonywania funkcji publicznych notariusz nie może być z jednej strony przedstawicielem władzy publicznej, na którym ciążą obowiązki wykonywania określonych czynności urzędowych, a z drugiej strony adresatem konstytucyjnych uprawnień mieszczących się w zakresie wolności działalności gospodarczej. Taka tożsamość podmiotowa jest nie do pogodzenia z charakterem konstytucyjnych wolności i praw.
