Projektowane przepisy mają zapewnić efektywne sposoby wspierania rodziny w wychowaniu dzieci poprzez zapewnienie im pobytu w placówkach wsparcia dziennego np. świetlicach, klubach środowiskowych. Te placówki będą organizować dzieciom czas wolny i pomagać w nauce, przy stałej współpracy z rodzicami. Bardzo ważne znaczenie ma także praca z rodziną, która decyduje o psychicznym i intelektualnym rozwoju dziecka, o jego poczuciu własnej wartości i bezpieczeństwie emocjonalnym. Praca ta będzie prowadzona m.in. w formie poradnictwa, mediacji, terapii rodzinnej, treningu umiejętności wychowawczych i terapeutycznych dla rodziców.
W pracy z rodziną bardzo ważne jest wsparcie środowiska lokalnego. Projekt ustawy zakłada ważną rolę sąsiadów, rodzin zaprzyjaźnionych, rodzin rówieśników dzieci. Chodzi o to, aby rodzina w sytuacji kryzysowej nie została sama, a w wypełnianiu funkcji opiekuńczych, wychowawczych i społecznych mogła otrzymać wsparcie od innej rodziny z jej środowiska lokalnego, tzw. rodziny wspierającej. Wśród instytucji sprawujących pieczę zastępczą nad dzieckiem szczególne miejsce zajmują rodzinne formy pieczy zastępczej. Chodzi o rodziny zastępcze spokrewnione, rodziny zastępcze niespokrewnione oraz rodzinne domy dziecka. Mają one przewagę nad placówkami opiekuńczo-wychowawczymi nie tyko społeczną, ale także ekonomiczną. Rodzinę zastępczą spokrewnioną będą mogły tworzyć wyłącznie babcie, dziadkowie i rodzeństwo dziecka. Dotychczas mogły być to także inne osoby spokrewnione i spowinowacone z dzieckiem. Osoby te nadal będą mogły stworzyć dla dziecka rodzinę zastępczą, ale niespokrewnioną.
W zawodowych i niezawodowych rodzinach zastępczych wychowywać się będzie nie więcej niż troje dzieci. W przypadku dzieci wymagających szczególnej troski, ich liczba w rodzinie będzie zależeć od stanu ich zdrowia i możliwości rodziców zastępczych. Zawodowe rodziny zastępcze stały się, obok rodzinnych domów dziecka, podstawową formą rodzinnej pieczy zastępczej. Zwiększono kierowaną do nich pomoc finansową, zagwarantowano zatrudnienie na podstawie kilkuletniego kontraktu, a także udzielanie wsparcia merytorycznego w wychowywaniu powierzonych im dzieci. Tworzone będą także tzw. rodziny pomocowe, których rola sprowadzać się będzie do wsparcia rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka, w sytuacji kiedy nie mogą one sprawować opieki nad dzieckiem, np. w czasie wyjazdu wypoczynkowego, pobytu w szpitalu czy niespodziewanych trudności w rodzinie.
Rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej służyć ma ograniczeniu roli placówek opiekuńczo–wychowawczych. Instytucje te będą małymi, przejściowymi placówkami, przeznaczonymi dla dzieci starszych, wymagających szczególnej opieki i mających trudności w przystosowaniu się do życia w rodzinie. W tych placówkach przebywać będą także dzieci wymagające specjalnej opieki medycznej, dla których ze względu na stan zdrowia nie byłoby możliwe znalezienie zawodowej rodziny zastępczej.
Uregulowana została także kwestia usamodzielniania się wychowanków pieczy zastępczej. Procesem tym objęci będą wychowankowie pieczy zastępczej zarówno rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka, jak i wychowankowie instytucjonalnej pieczy zastępczej, a także wychowankowie domów pomocy społecznej. Zapewniono również wszystkim pełnoletnim wychowankom pieczy zastępczej, bez względu na osiągane dochody, pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki, natomiast pomoc finansowa na usamodzielnienie oraz zagospodarowanie będzie uzależniona od dochodu. Przyjęto kryterium na poziomie 1200 zł.
Ponadto, w projekcie ustawy uregulowano także problematykę adopcyjną i zasady działania ośrodków adopcyjnych i preadopcyjnych. Organizacją i finansowaniem spokrewnionych rodzin zastępczych zajmować się będzie samorząd gminy. Natomiast za pozostałe formy pieczy zastępczej odpowiadać ma powiat, choć gmina będzie tu partycypować w kosztach pobytu dziecka. Wzrost wydatków gminy z tego tytułu znajdzie pokrycie w jej zwiększonych dochodach.
Zaproponowane przepisy dotyczą także systemu wynagrodzeń na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej. Świadczenia pieniężne wynosić będą nie mniej niż 660 zł w rodzinach spokrewnionych oraz nie mniej niż 1000 zł w rodzinach zastępczych zawodowych i niezawodowych oraz w rodzinnych domach dziecka. Rodzinom będą przysługiwać dodatki za sprawowanie opieki nad dziećmi z orzeczonym stopniem niepełnosprawności, a także dofinansowanie do wypoczynku dzieci. Rodziny zawodowe mogą się starać o dofinansowanie kosztów remontu. Wynagrodzenie zawodowej rodziny zastępczej oraz osoby prowadzącej rodzinny dom dziecka wynosić będzie nie mniej niż 2000 zł brutto.
