Zgodnie z Ustawą z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008r., Nr 164, poz. 1027 ze zm.) aby móc skorzystać z finansowanej publicznie służby zdrowia, trzeba najpierw przedstawić potwierdzenie prawa do takich świadczeń.
Dokumentem potwierdzającym prawo do świadczeń opieki zdrowotnej może być elektroniczna karta ubezpieczenia zdrowotnego wydawana przez wojewódzkie oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia.
Karta ubezpieczenia zdrowotnego jest wydawana bezpłatnie i może pełnić funkcję Europejskiej Karty Ubezpieczenia. W przypadku utraty tej karty za wydanie nowej pobiera się opłatę w wysokości 1,5 % minimalnego wynagrodzenia.
Do czasu wydania ubezpieczonemu karty ubezpieczenia zdrowotnego dowodem ubezpieczenia jest każdy dokument, który potwierdza uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej.
Chodzi tu przede wszystkim o dokument potwierdzający opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne. W zależności od statusu osoby, która jest ubezpieczona, może ona dokonać potwierdzenia prawa do bezpłatnej służby zdrowia różnymi dokumentami.
Pracownik ma prawo okazać legitymację ubezpieczeniową wydaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, potwierdzoną przez zakład pracy nie później 30 dni przed wizytą u lekarza. Mimo, że od 1 stycznia 2010r. ZUS nie wydaje już legitymacji ubezpieczeniowych te dotychczas wydane nadal stanowią dowód ubezpieczenia pracownika, o ile znajduje się w nich miejsce na potwierdzenie odprowadzenia za pracownika obowiązkowej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pracownik, który nie ma wydanej legitymacji może udowodnić fakt ubezpieczenia za pomocą druku ZUS RMUA za ostatni miesiąc albo aktualnego zaświadczenia z zakładu pracy.
Dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą potwierdzeniem ubezpieczenia jest druk potwierdzający zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego (ZUS ZUA) wraz z dowodem opłacenia przez przedsiębiorcę składki na ubezpieczenie zdrowotne za ostatni miesiąc.
Emeryt lub rencista może przedstawić odpowiednią legitymację, zaświadczenie z ZUS lub KRUS, aktualny odcinek renty lub emerytury bądź dokument potwierdzający kwotę przekazanej emerytury/ renty (czyli odcinek przekazu lub wyciąg).
Z kolei rolnik powinien okazać zaświadczenie lub legitymację ubezpieczeniową wydawaną i potwierdzaną przez KRUS a w przypadku prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej także dowód wpłaty składki zdrowotnej za ostatni miesiąc (np. potwierdzenie przelewu).
Osoba dobrowolnie ubezpieczona ma obowiązek przedstawić umowę z NFZ i dokument ZUS potwierdzający zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego wraz z aktualnym dowodem opłacenia składki.
Członkom rodziny osoby ubezpieczonej niezbędna jest rodzinna legitymacja ubezpieczeniowa z odpowiednim wpisem, potwierdzona przez zakład pracy lub ZUS albo kserokopia zgłoszenia członka rodziny do ubezpieczenia oraz druk RMUA, ewentualnie legitymacja emeryta/rencisty z odpowiednim wpisem potwierdzona przez ZUS lub też legitymacja rolnika z odpowiednim wpisem, poświadczona przez KRUS. W przypadku dzieci uczących się, pomiędzy 18 a 26 rokiem życia, dodatkowo należy przedstawić dokument potwierdzający fakt kontynuacji nauki np. legitymację szkolną czy studencką lub dokument potwierdzający znaczny stopień niepełnosprawności. Studentów po 26 roku życia do ubezpieczenia zgłasza uczelnia (druk ZUS ZZA) a potwierdzeniem tego jest legitymacja studencka lub doktorancka.
Bezrobotny musi okazać aktualne zaświadczenie z urzędu pracy o zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego a osoby nieubezpieczona, spełniająca kryterium dochodowe uprawniające do otrzymywania świadczeń z pomocy społecznej, decyzję wójta (burmistrza, prezydenta) gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby. Taka decyzja ważna jest 90 dni.
Dowodem ubezpieczenia dla osoby pobierającej zasiłek chorobowy, rehabilitacyjny lub macierzyński jest zaświadczenie o wypłacaniu zasiłku lub dokument potwierdzający wypłatę świadczenia pieniężnego W tym przypadku prawo do świadczeń zdrowotnych przysługuje w okresie pobierania zasiłku.
Nieubezpieczona kobieta w okresie ciąży i porodu, posiadająca obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium RP powinna przedstawić kartę przebiegu ciąży i dokument stwierdzający jej tożsamość. Kobiecie w okresie połogu (do 42 dnia po porodzie) przyda się skrócony odpis aktu urodzenia dziecka i dokument stwierdzający tożsamość matki.
Dzieci i młodzież do ukończenia 18. roku życia, posiadające obywatelstwo polskie (potwierdzone np. dowodami osobistymi obojga rodziców), mają zagwarantowane prawo do świadczeń.
Nie powinny być odsyłane z powodu braku dowodu ubezpieczenia, nawet jeżeli ubezpieczony rodzic nie dokonał zgłoszenia dziecka do ubezpieczenia, mimo ustawowego obowiązku. Takie osoby mogą przedstawić dokument potwierdzający tożsamość albo skrócony odpis aktu urodzenia.
Jeżeli chodzi o osobę ubezpieczoną w innym, niż Polska, państwie Unii Europejskiej potwierdza ona swoje prawo do świadczeń zdrowotnych za pomocą Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego.
Dokument potwierdzający ubezpieczenie należy okazać podczas wizyty u lekarza. W przypadku jego braku i konieczności skorzystania z opieki lekarskiej, dokument trzeba dostarczyć w ciągu 7 dni od wizyty. W przeciwnym wypadku konieczne będzie uiszczenie opłaty za udzielone świadczenie.
