Zgodnie z treścią art. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Księgi wieczyste zakłada i prowadzi się dla nieruchomości, które nie mają ksiąg wieczystych albo których księgi wieczyste zaginęły lub uległy zniszczeniu. Księgi wieczyste mogą być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Prowadzenie ksiąg wieczystych należy do kompetencji sądów rejonowych, tam też należy składać wszelkie wnioski o dokonanie wpisów.
Pamiętajmy, że każdy wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu, a w wypadku wszczęcia postępowania z urzędu – od chwili wszczęcia tego postępowania. Wpis może być dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu. Wpis potrzebny do usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym może nastąpić, gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu lub innymi odpowiednimi dokumentami. Do wpisu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości wystarcza dokument obejmujący oświadczenie właściciela o ustanowieniu tego prawa. Do wpisu prawa osobistego lub roszczenia wystarcza dokument obejmujący oświadczenie woli właściciela o ustanowieniu tego prawa albo obejmujący zgodę na wpis roszczenia. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wpisu przeniesienia hipoteki i ustępstwa pierwszeństwa, jednakże gdy ustępstwem pierwszeństwa mają być dotknięte prawa innej jeszcze osoby, potrzebny jest także dokument obejmujący zgodę tej osoby. Pamiętajmy także o tym, że zgoda na dokonanie wpisu nie może być uzależniona od jakiegokolwiek warunku lub terminu.
Oświadczenie woli właściciela nieruchomości o ustanowieniu na niej ograniczonego prawa rzeczowego uważa się za złożone nie tylko wtedy, gdy doszło do wiadomości nabywcy, lecz także gdy zostało złożone w przepisanej formie w sądzie rejonowym prowadzącym księgę wieczystą. Przepis ten stosuje się odpowiednio do ustępstwa pierwszeństwa.
Wpis może nastąpić, gdy osoba, której prawo ma być wpisem dotknięte, jest lub zostaje jednocześnie wpisana do księgi wieczystej jako uprawniona. Jednakże do ujawnienia właściciela wystarcza, aby następstwo prawne po osobie wpisanej jako właściciel zostało wykazane odpowiednimi dokumentami. Minimalną formą dokumentu, który będzie w pełni skuteczny w postępowaniu wieczystoksięgowym jest dokument z podpisami notarialnie poświadczonymi. W praktyce wnioskodawcy dołączają dokumenty pod postacią orzeczeń sądowych, decyzji administracyjnych (np. w przedmiocie rozgraniczenia nieruchomości). W przypadku wykreślenia istniejącego już wpisu (co de facto jest wg ustawodawcy również wpisem) takimi dokumentami mogą być dowód wpłaty, umowa dzierżawy – zwykła forma pisemna, odejście ze spółki cywilnej – oświadczenie pisemne z podpisami notarialnie poświadczonymi, oświadczenia banków, zaświadczenie wpisu do rejestru zastawów. Pamiętajmy przy tym, że wnioski do ksiąg nie mogą posiadać załączników w postaci ksera poświadczonego przez radcę prawnego czy adwokata.
Właściciel nieruchomości jest obowiązany do niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie swego prawa w księdze wieczystej. Jeżeli osoba trzecia doznała szkody na skutek nieujawnienia prawa własności w księdze wieczystej, właściciel ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą na skutek niewykonania powyższego obowiązku bądź na skutek opieszałości w jego wykonaniu.
W sprawach z zakresu prawa o księgach wieczystych wprowadzono stałe opłaty, które są niezależne od wartości wpisywanego do księgi prawa. W związku z tym:
- opłata od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub ograniczonego prawa rzeczowego tj.: użytkowania, służebności, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz hipoteki wynosi zasadniczo 200 zł, a w szczególnych przypadkach 150 zł;
- jeżeli wniosek dotyczy wpisu udziału w prawie pobiera się część opłaty stałej, proporcjonalnie do wysokości udziału, jednak nie mniej niż 100 zł;
- opłata za wniosek o wykreślenie wpisu wynosi 50% opłaty za wpis,
- opłata za założenie księgi wieczystej wynosi 60 zł;
- opłata za połączenie nieruchomości w jednej księdze wieczystej to koszt 60 zł.
Wniosek o dokonanie wpisu składa się na właściwych formularzach, które są dostępne w siedzibach sądów rejonowych – wydziałach ksiąg wieczystych, a także w Internecie. Wypełnienie wniosku nie powinno sprawić nam większych trudności. Przed złożeniem wniosku do sądu nie zapominajmy dokonać należnej opłaty w kasie sądu lub płacąc przelewem na rachunek bankowy właściwego sądu.
Na zakończenie pamiętajmy, że zgodnie z treścią art. 18 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, równocześnie z wpisem prawa, do którego odnosi się ujawnione w księdze wieczystej roszczenie, wykreśla się z urzędu wpisy praw nabytych po ujawnieniu roszczenia, jeżeli wpisy te są sprzeczne z wpisem prawa, którego roszczenie dotyczyło, albo jeżeli w inny sposób naruszają to prawo.
