Zakaz sprzedaży alkoholu nieletnim ma oczywiście na celu ochronę ich zdrowia. Pomimo ustawowego zakazu handlowego w takim zakresie, wielu sprzedawców stara się nie zauważać braku dowodów osobistych swoich klientów, którzy decydują się na zakup trunków. Narażają tym sposobem nie tylko zdrowie młodych ludzi, ale także własną pozycję handlowca.
Podstawowym aktem prawnym regulującym omawianą problematykę jest oczywiście ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Tam też powinniśmy szukać przepisów odnoszących się wprost do kwestii kary za sprzedaż alkoholu nieletniemu. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że kara za tego typu zachowanie nie obejmuje jedynie sprzedaży trunków tej grupie osób – zabrania się bowiem sprzedaży i podawania napojów alkoholowych także osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości, na kredyt lub pod zastaw. Pamiętajmy też, że w przypadku wątpliwości co do pełnoletności nabywcy sprzedający lub podający napoje alkoholowe uprawniony jest do żądania okazania dokumentu stwierdzającego wiek nabywcy. Zgodnie z wyrokiem NSA w Warszawie z dnia 6 lutego 2009 r. (sygn. akt II GSK 712/08), w przepisach ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przyznano sprzedawcy prawo do wylegitymowania nabywcy alkoholu (napoju alkoholowego) i tylko od niego zależy, czy z tego uprawnienia skorzysta. Z uprawnienia tego skorzystać może bez względu na sposób postrzegania wieku osoby kupującej. Mając wzgląd na powyższe stwierdzić należy, że nie można przenosić odpowiedzialności administracyjnej za sprzedaż alkoholu osobie nieletniej na personel sprzedający nawet w sytuacji, gdy był on prawidłowo przeszkolony przez pracodawcę w zakresie zasad sprzedaży napojów alkoholowych oraz gdy pracodawca uważa, że dochował należytej staranności w doborze pracowników lub prawidłowo sprawował nad nimi nadzór.
Jedną z podstawowych konsekwencji sprzedaży alkoholu osobom, które nie ukończyły 18 roku życia jest cofnięcie zezwolenia na sprzedaż takich wyrobów. Cofnięcie to stanowi jeden z instrumentów w walce ze zjawiskiem alkoholizmu i stanowi sankcję administracyjną za naruszenie zakazu sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom do lat 18, ustanowionego w art. 15 ust. 1 pkt 2 omawianej ustawy. W związku z tym dla ustalenia odpowiedzialności administracyjnej przedsiębiorcy nie ma znaczenia wina sprzedawcy, nie jest też ważne, czy przedsiębiorca miał świadomość, że dokonuje sprzedaży napoju alkoholowego osobie nieletniej, jak też, czy dokonał sprzedaży osobiście, czy przez zatrudnionego pracownika, na którego działanie nie miał wpływu w momencie dokonywania sprzedaży i w końcu nie ma znaczenia ewentualny aspekt ekonomiczny. Przeciwdziałanie zjawiskom społecznym, takim jak alkoholizm, nie może bowiem podlegać relatywizacji w zderzeniu z interesem ekonomicznym podmiotu gospodarczego. Podstawowym przepisem regulującym bezprawne zachowanie sprzedawcy jest art. 43 w/w aktu prawnego. Zgodnie z jego treścią, każdy kto sprzedaje lub podaje napoje alkoholowe w wypadkach, kiedy jest to zabronione, albo bez wymaganego zezwolenia lub wbrew jego warunkom, podlega grzywnie. Tej samej karze podlega kierownik zakładu handlowego lub gastronomicznego, który nie dopełnia obowiązku nadzoru i przez to dopuszcza do popełnienia w tym zakładzie takiego przestępstwa. Podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych odpowiada w zakresie udzielonego mu zezwolenia za naruszające prawo działania podległego mu pracownika i nie zachodzi potrzeba wykazania mu winy w nadzorze nad zatrudnionym pracownikiem. Przedsiębiorca ponosi ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w zgodzie z wymogami określonymi w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Pamiętajmy, że w razie popełnienia chociażby jednego ze wskazanych przestępstw, sąd może orzec przepadek napojów alkoholowych, chociażby nie były własnością sprawcy, można także orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży lub podawaniu napojów alkoholowych – o tym była już mowa wcześniej. Zdaniem NSA w Warszawie, już jednorazowe naruszenie któregokolwiek z ustanowionych w art. 15 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi zakazów obliguje organ zezwalający do cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych (por. wyrok NSA w Warszawie z 19.04.2011 r. sygn. akt II GSK 436/10).
