Spis treści
Co może być przedmiotem referendum lokalnego?
Referendum lokalne może być przeprowadzane na terytorium gminy, powiatu bądź województwa w praktycznie każdej sprawie dotyczącej danej jednostki samorządu terytorialnego, między innymi w istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę. W referendum można głosować również w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Co ważne, wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum odnośnie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego może być złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w tej sprawie i nie później niż na 8 miesięcy przed za-kończeniem jego kadencji. Przedmiotem referendum gminnego może być również samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy. Należy pamiętać, że samoopodatkowanie się mieszkańców może nastąpić wyłącznie w drodze referendum.
Kto może brać udział w referendum lokalnym?
W referendum mogą brać udział wszystkie osoby stale zamieszkujące na obszarze gminy, powiatu, czy województwa. Muszą one jednak posiadać czynne prawo wyborcze, czyli prawo wybierania organu stanowiącego tej jednostki terytorialnej. Warto wiedzieć, że w Polsce czynne prawo wyborcze, rozumiane jest jako możliwość udziału w głosowaniu poprzez oddanie głosu na swobodnie wybranego kandydata, przysługuje wszystkim obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat (najpóźniej w dniu głosowania) i nie są pozbawieni praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu lub praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu, a także nie są ubezwłasnowolnieni prawomocnym orzeczeniem sądu.
Z czyjej inicjatywy jest przeprowadzane referendum lokalne?
Generalnie referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, czyli rady gminy lub miasta, rady powiatu bądź sejmiku województwa lub na wniosek mieszkańców danej jednostki. W przypadku gminy lub powiatu z takim wnioskiem musi wystąpić co najmniej jest to 10% mieszkańców uprawnionych do głosowania. Natomiast jeżeli chodzi o województwo przedmiotowym wniosek powinno złożyć 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców. Trzeba mieć na uwadze, że przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji może nastąpić tylko i wyłącznie na wniosek mieszkańców. Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców może wystąpić:
- grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego – także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,
- statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danym województwie, powiecie lub gminie,
- organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.
Co istotne, z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców gminy w sprawie utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia granic gminy wystąpić może jedynie grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy.
Inicjator referendum powiadamia pisemnie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządowej o zamiarze wystąpienia z inicjatywą jego przeprowadzenia. Takie powiadomienie powinno zawierać:
- nazwiska, imiona, adresy zamieszkania oraz numery ewidencyjne PESEL wszystkich członków grupy oraz wskazanie osoby będącej jej pełnomocnikiem – jeżeli inicjatorem referendum jest grupa obywateli,
- nazwę inicjatora, adres siedziby oraz nazwisko, imię, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL osoby będącej jej pełnomocnikiem, przy czym do powiadomienia dołącza się poświadczony odpis z ewidencji partii politycznych lub odpis z rejestru organizacji wraz z jej statutem – w sytuacji, gdy inicjatorem referendum jest partia polityczna lub organizacja społeczna,
- określenie sprawy, w której ma zostać przeprowadzone referendum.
Należy pamiętać, że inicjator referendum musi w terminie 60 dni od dnia takiego powiadomienia zebrać wymaganą ilość podpisów mieszkańców, którzy chcą poprzeć inicjatywę w tej sprawie.
Przeprowadzanie referendum
Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami. Przeprowadzają je i ustalają jego wynik powołane w tym celu właściwe terytorialne (wojewódzka, powiatowa i gminna) komisje do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum. Referendum lokalne jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. W przypadku referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich do jego ważności jest konieczny udział nie mniej niż 3/5 liczby osób biorących udział w wyborze odwoływanego organu. Warto wiedzieć, że wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Jedynie w referendum gminnym, którego przedmiotem jest samoopodatkowanie się mieszkańców niezbędne jest oddanie co najmniej 2/3 ważnie oddanych głosów.
Podstawa prawna:
art. 170 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. z 1997r., Nr 78, poz. 483 ze zm.),
Ustawa z dnia 15 września 2000r. o referendum lokalnym (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 706).
