Pracodawca, który z różnych względów chce obniżyć wynagrodzenie pracownika, może tego dokonać na mocy porozumienia zawartego między nim a pracownikiem lub przez zastosowanie wypowiedzenia zmieniającego warunki płacy.
Porozumienie stron mające na celu zmianę wynagrodzenia wymaga zgodnego oświadczenia woli zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Powinno być sporządzone na piśmie, ze wskazaniem dokładnej daty obowiązywania nowych warunków płacy. W sytuacji, gdy strony nie ustalą takiego terminu, zmiana treści umowy następuje z chwilą zawarcia porozumienia. Porozumienie zmieniające nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika, niż wynika to z przepisów prawa pracy.
W przypadku, gdy pracownik nie wyraża zgody na zawarcie porozumienia pracodawca może obniżyć mu wynagrodzenie korzystając z tzw. wypowiedzenia zmieniającego.
Takim wypowiedzeniem pracodawca składa pracownikowi propozycję zmiany warunków płacowych na mniej korzystne dla pracownika. Powinno być ono złożone na piśmie a w przypadku, gdy dotyczy umowy zawartej na czas nieokreślony, musi zawierać uzasadnienie. Pracodawca ma również obowiązek pouczenia pracownika o możliwości nieprzyjęcia zaproponowanych warunków do upływu połowy okresu wypowiedzenia, co będzie skutkować rozwiązaniem umowy z upływem okresu wypowiedzenia. Do wypowiedzenia zmieniającego stosuje się odpowiednio przepisy o długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Okres wypowiedzenia jest więc uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Wypowiedzenie zmieniające można zastosować zarówno w stosunku do umów zawartych na czas nieokreślony, umów zawartych na okres próbny, jak i umów zawartych na czas dłuższy niż 6 miesięcy pod warunkiem, że obie strony zastrzegły w umowie możliwość jej wypowiedzenia. Obniżenie wynagrodzenia może wiązać się z obniżeniem wymiaru czasu pracy. Pracodawca ma bowiem prawo zaproponować pracownikowi, że obniża jego wymiar czasu pracy wraz z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia. Po zmianie nowe wynagrodzenie pracownika nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia.
Jeżeli pracownik przyjmie wypowiedzenie zmieniające doprowadza to do zmiany jego umowy o pracę. Odrzucenie, przez pracownika, takiego wypowiedzenia powoduje z kolei rozwiązanie stosunku pracy, bez obowiązku dodatkowego oświadczenia woli pracodawcy.
Pracodawca może również obniżyć pensję, bez stosowania przepisów o wypowiedzeniu zmieniającym, w przypadku gdy:
- obniżenie warunków płacy jest formą środka dyscyplinującego pracownika,
- zmniejszenie wynagrodzenia jest uzasadnione zmniejszeniem zakresu zadań wykonywanych przez pracownika,
- zmniejszenie wynagrodzenia jest spowodowane realizacją zasady równego traktowania w zatrudnieniu, polegającą na takim samym traktowaniu pracowników pod względem zadaniowym oraz uposażeniowym.
- nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi.
W tym ostatnim przypadku, jeżeli wadliwość produktu lub usługi została usunięta przez pracownika, przysługuje mu wynagrodzenie odpowiednie do jakości produktu lub usługi. Jednak nie przysługuje mu wynagrodzenie za czas pracy przy usuwaniu wady.
