Komu przysługuje renta rodzinna?
Prawo do renty rodzinnej mają uprawnieni członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Co ważne, przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Świadczenie to przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Należy pamiętać, że do renty rodzinnej uprawnieni są:
1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione:
– do ukończenia 16 lat,
– do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat – jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów,
– bez względu na obecny wiek, jeżeli zostały całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed 16. rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25. roku życia,
2) wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości, w tym również w ramach rodziny zastępczej, jeżeli spełniają takie warunki tak dzieci własne a ponadto:
– zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta, rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku,
– nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach,
– żyjący rodzice nie mogą zapewnić im utrzymania,
– rodzice wprawdzie żyją ale zmarły lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd,
3) wdowa jeżeli:
– w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy,
– wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia albo jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej,
– osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej,
Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia powyższych warunków miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Warto wiedzieć, że wyrokiem z dnia 13 maja 2014r., sygn. akt SK 61/13 (Dz. U. z 2014r., poz. 683), Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za niezgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową. Z wyroku tego wynika, że potwierdzeniem prawa do alimentów może być nie tylko orzeczenie lub ugoda sądowa ale również umowa zawarta między rozwiedzionymi małżonkami. Umowa taka może być zawarta również w sposób dorozumiany, a o jej istnieniu może świadczyć fakt, że alimenty były faktycznie uiszczane przez byłego małżonka do dnia jego śmierci na rzecz osoby uprawnionej. Z kolei wdowie, która nie spełnia warunków wymaganych do przyznania renty rodzinnej i nie ma niezbędnych źródeł utrzymania, przysługuje prawo do okresowej renty rodzinnej:
– przez okres jednego roku od chwili śmierci męża,
– w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.
Te same zasady stosuje się do wdowca.
4) rodzice ( w tym ojciec, macocha, osoby przysposabiające), pod warunkiem że:
– ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania,
– spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca (dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania małoletnich osób).
Wysokość renty rodzinnej
Renta rodzinna wynosi:
– dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
– dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
– dla trzech i więcej osób uprawnionych – 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
Co istotne, wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych. Od 1 marca 2014r. najniższa renta rodzinna wynosi 844,45 zł. W przypadku, gdy do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, wówczas przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych. Należy pamiętać, że za sierotę zupełną uznaje się osobę która utraciła oboje rodziców i tyko ona może ubiegać się o ten dodatek. Nie może więc na niego liczyć osoba, która straciła jedno z rodziców. Wysokość dodatku dla sieroty zupełnej wynosi 388,62 zł miesięcznie i jest corocznie waloryzowany.
Należy złożyć odpowiedni wniosek
Aby uzyskać rentę rodzinną trzeba złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Wniosek składa się na formularzu ZUS Rp-2. Jeżeli o rentę rodzinną wnioskują dwie lub więcej pełnoletnie osoby, np. wdowa, rodzice, dziecko, należy wypełnić dodatkowo załącznik ZUS Rp-2a. Do przedmiotowego wniosku trzeba dołączyć między innymi następujące dokumenty:
– akt zgonu,
– dokument potwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy,
– odpis skrócony aktu małżeństwa – jeśli o rentę ubiega się wdowa lub wdowiec,
– zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły (jeżeli dziecko ukończyło 16 lat),
– zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka albo wdowy lub wdowca (wystawione przez lekarza leczącego, jeżeli przyznanie renty uzależnione jest od niezdolności do pracy) itd.
Warto wiedzieć, że od decyzji ZUS odmawiającej przyznania renty przysługuje odwołanie do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Odwołanie należy wnieść za pośrednictwem ZUS, w terminie miesiąca od otrzymania decyzji.
