Zgodnie z art. 92b ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta nauczyciela (tj. Dz. U. 97 poz. 674 z późn. zm.) do nauczycieli szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych nie mają zastosowanie przepisy Karty nauczyciela, albowiem zgodnie z obecnym brzmieniem art. 91b ust. 2 do nauczycieli szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych nie stosuje się art. 10 Karty nauczyciela, a tym samym szkoła niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej może zatrudniać nauczycieli na podstawie umów cywilnoprawnych.
Potwierdzają to orzeczenia Sądu Najwyższego – w uchwale z dnia 20 września 1994 roku sygn. akt I PZP 37/94[1] Sąd Najwyższy stwierdził, że dopuszczalne jest zatrudnienie nauczyciela w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej na podstawie umowy cywilnoprawnej. Podstawowe znaczenie dla takiego rozstrzygnięcia ma ustalenie, że do omawianej grupy nauczycieli nie ma zastosowania art. 10 Karty Nauczyciela, który stanowi o nawiązaniu stosunku pracy na podstawie umowy o pracę lub mianowania. Także w wyroku z dnia 30 maja 2001 roku sygn. akt I PKN 429/00[2] przyjęto, że zatrudnienie nauczyciela w niepublicznej szkole artystycznej może być wykonywane na podstawie umowy cywilnoprawnej. Sąd Najwyższy stwierdził ponadto, że pogląd powyższy ma zastosowanie pomimo zaistnienia zmian w stanie prawnym[3].
Nie budzi zatem żadnych wątpliwości, że nauczyciel może być zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej, a więc także na podstawie umowy o dzieło. Umowa o dzieło zdefiniowana została w art. 627 k.c. zgodnie z którym, przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową rezultatu, tzn. ma ona doprowadzić w przyszłości do wykonania dzieła, który może mieć zarówno charakter materialny jak i niematerialny, ale musi on być z góry określony, obiektywnie osiągalny i musi być pewny. Ponadto wykonywanie dzieła ma charakter jednorazowy i jest zamknięte terminem jego wykonania. Wykonanie dzieła najczęściej przybiera postać wytworzenia rzeczy czy też dokonania zmian w rzeczy już istniejącej (naprawienie, przerobienie, uzupełnienie).
Tego rodzaju postacie dzieła są rezultatami materialnymi umowy zawartej między stronami. Poza rezultatami materialnymi istnieją także rezultaty niematerialne, które mogą, ale nie muszą być ucieleśnione w jakimkolwiek przedmiocie materialnym (rzeczy). Takim rezultatem nieucieleśnionym w rzeczy nie może być czynność, a jedynie wynik tej czynności. Dzieło musi bowiem istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu[4]. Jak już wyżej wskazano dzieło nawet jeżeli ma charakter nie materialny (nie może być czynnością a jedynie jej wynikiem) musi istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu (dzieło musi istnieć w postaci pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu[5].
Umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, której przedmiotem jest wykonywanie określonych czynności. Czynności te mogą (ale nie muszą) zmierzać do osiągnięcia rezultatu, nie muszą też być wykonywane stale i systematycznie. Jeśli zatem zleceniobiorca zachowa należytą staranność przy wykonywaniu powierzonych mu czynności wówczas nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania[6].
Kryterium odróżnienia umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług stanowi możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych[7]. Wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności), bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest cechą charakterystyczną tak dla umów zlecenia (gdy chodzi o czynności prawne – art. 734 § 1 k.c.), jak i dla umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (gdy chodzi o czynności faktyczne – art. 750 k.c.).
W odróżnieniu od umowy o dzieło, przyjmujący zamówienie w umowie zlecenia (umowie o świadczenie usług) nie bierze więc na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnianej czynności a jego odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego działania (art. 355 § 1 KC), podczas gdy odpowiedzialność strony przyjmującej zamówienie w umowie o dzieło niewątpliwie jest odpowiedzialnością za rezultat. W wypadku umowy o dzieło niezbędne jest zatem, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu .
Reasumując, w mojej ocenie istnieje możliwość zawarcia umowy o działo z nauczycielem, ale przedmiotem takiej umowy o dzieło zawieranej z nauczycielami nie może być przeprowadzenie samych zajęć, konsultacji itp. ale konieczne jest aby umowa taka przewidywała wykonanie dzieła w postaci zaistnienia określonego wyniku np. poprzez wykonanie prezentacji lub materiałów szkoleniowych dla słuchaczy. Samo przeprowadzenie zajęć czy konsultacji jest czynnością i jako taka stanowić może przedmiot jedynie umowy o świadczenie usług.
Jarosław Olejarz
Radca prawny
[1] OSNP 1995, nr 7, poz. 86
[2] OSNP 2003, nr 7, poz. 174
[3] Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 18 lipca 2012 roku
sygn.. akt I UK 90/12
[4] Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 3 lipca 2012 roku sygn.. akt II UK 60/12
[5] A. Brzozowski (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2005, s. 351352
[6] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 sierpnia 2013 roku sygn.. akt III AUa 610/13
[7] Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 listopada 2000 roku sygn.. akt IV CKN 152/00
[8] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2012 roku sygn. akt II UK 60/12 – niepublikowane
