Przepisy te regulują takie kwestie, jak konieczność wejścia na teren właściciela nieruchomości, w celu np. budowy jakiejś przepompowni, bądź wykonania innych prac górniczych, czy też wydobycia danego surowca objętego koncesją z terenu obszaru górniczego. Zgodnie z przepisem art. 18 ustawy pgg w sytuacji, w której nieruchomość lub jej cześć, na skutek podjętych działań przez użytkownika górniczego uległa poważnej deformacji, czy innym zniszczeniom i nie nadaje się do wykorzystania na dotychczasowe cele (właściciel, bądź użytkownik wieczysty) może żądać, aby przedsiębiorca górniczy dokonał jej wykupu. Wykup takiej nieruchomości odbywa się za sprawą podpisania odpowiedniej umowy, w której należy ustalić jej cenę rynkową.Wątpliwości na gruncie ww. przepisów pojawiają się w sytuacji, w której to przedsiębiorcy zależeć będzie na wykupie nieruchomości ( chodzić może np. o ograniczenie kosztów związanych z zawieraniem z właścicielami ugód bądź umów na wejście w ich teren), czy w świetle brzmienia przepisów ustawy, w takiej sytuacji przedsiębiorca też może wystąpić z taką inicjatywą do osoby poszkodowanej?
Przepis art. 19 ustawy pgg udziela odpowiedzi twierdzącej na postawione powyżej pytanie, ale tylko częściowo. Przepis art. 19 ustawy pgg odnosi się wyłącznie do sytuacji, w zakresie wydobywania kopalin stanowiących podstawowe nośniki energii. Przedsiębiorcy, który uzyskał koncesje na wydobywanie węglowodorów, węgla kamiennego lub brunatnego służy prawo wykupu nieruchomości niezbędnych w celu wykonywania swojej działalności. W razie braku zgody właściciela na sprzedaż takiej nieruchomości , przedsiębiorcy służyć będzie droga wywłaszczenia.
Powyższe nie dotyczy zatem przedsiębiorców wydobywających inne niż wskazane w ustawie kopaliny. Jeżeliby jednak przyjąć założenie, że w sprawach nieuregulowanych do przepisami ustawy prawo geologiczne i górnicze znajdują zastosowanie przepisy k.c. , to w świetle brzmienia art. 231 kc taka możliwość również by istniała ( jednak spełnienie wszystkich wskazanych w tym przepisie przesłanek, dających możliwość wykupu cudzej nieruchomości jest niezwykle trudne w praktyce do wykazania ).
Zgodnie z przepisami ustawy pgg właściciele nieruchomości, na których będzie wydobywany np. gaz łupkowy, mają szansę na spore pieniądze od przedsiębiorców, którzy będą żywo zainteresowani wydobyciem danego surowca na ich gruncie. Bardzo istotny jest jednak fakt, iż udzielane przez państwo koncesje na wydobycie nie mogą naruszać praw własności. Nie można zatem nikogo zmusić, aby wyraził zgodę na wejście w jego teren w celu wydobycia danego surowca. Przedsiębiorcy będą zatem musieli porozumieć się z właścicielem i zapłacić mu odpowiednią sumę za korzystanie, bądź wykup jego nieruchomości.
W nowej ustawie prawo geologiczne i górnicze – w zależności od rodzaju kopaliny – prawo własności kopaliny przysługuje Skarbowi Państwa lub właścicielowi gruntu. Właściciel ma prawo do złoża, ale tylko do tzw. kopalin pospolitych: żwiru czy piasku. Jeżeli pod daną nieruchomością zalegają złoża surowców strategicznych; węgla, ropy, gazu czy rud metali – ich właścicielem jest Skarb Państwa. Ich wydobywanie wymaga zgody państwa za sprawą udzielanych koncesji i umów o ustanowienie użytkowania górniczego.
W takim wypadku z właścicielem nieruchomości , na której znajdują się strategiczne surowce trzeba się tak porozumieć by pozwoliło to wykonywać prawa wynikające z koncesji. W koncesji musi znaleźć się zatem zapis, że udzielona przez państwo koncesja nie narusza praw właścicieli nieruchomości gruntowych oraz nie zwalnia w żaden sposób od przestrzegania innych przepisów zawartych w ustawach np. dotyczących zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gruntów rolnych i leśnych itp.
Podsumowując zgodnie z omówionymi przepisami art. 18-19 ustawy prawo geologiczne i górnicze w zakresie niezbędnym dla planowanej działalności, posiadacz koncesji wydobywczej na węglowodory i węgiel może żądać wykupu nieruchomości lub jej części, położonej w obszarze górniczym. Niezbędne będzie w takim wypadku porozumienie się z właścicielem nieruchomości i zawarcie z nim odpowiedniej umowy. Również właściciel nieruchomości może żądać jej wykupu, gdy korzystanie przez firmę wydobywczą z jego terenu uniemożliwia wykorzystywanie go w dotychczasowy sposób.
Kancelaria Ślązak, Zapiór i Wspólnicy
