Na wstępie trzeba zaznaczyć, że brak klauzuli wykonalności uniemożliwia komornikowi wszczęcie postępowania egzekucyjnego. W związku z tym wierzyciele nie mogą realizować swoich praw względem dłużników, nawet wtedy, gdy pozytywne dla nich rozstrzygnięcie stało się prawomocne. Tym samym bez omawianej klauzuli nic nie da się zrobić.
Zgodnie z nadal obowiązującymi przepisami, tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu nadaje klauzulę wykonalności sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczy. Sąd drugiej instancji nadaje klauzulę, dopóki akta sprawy w sądzie tym się znajdują; nie dotyczy to jednak Sądu Najwyższego. Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu administracyjnego oraz innym tytułom klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika. Jeżeli tej właściwości nie można ustalić, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, a gdy wierzyciel zamierza wszcząć egzekucję za granicą – sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Klauzulę wykonalności nadaje sąd jednoosobowo na wniosek wierzyciela. Tytułowi wydanemu w postępowaniu, które zostało lub mogło być wszczęte z urzędu, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Nakazowi zapłaty wydanemu w elektronicznym postępowaniu upominawczym nadaje się klauzulę wykonalności z urzędu niezwłocznie po jego uprawomocnieniu się. Klauzula wykonalności powinna zawierać stwierdzenie, że tytuł uprawnia do egzekucji, a w razie potrzeby oznaczać jej zakres. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi.
Na przełomie wiosny i lata 2014 r. nadawanie klauzuli wykonalności będzie dużo prostsze i szybsze. Odciąży to przede wszystkim sędziów, a wierzyciele będą mogli szybciej odzyskać swoje długi. Wg uchwalonej przez Sejm nowelizacji KPC, nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu (albo ugodzie przed sądem) wydawane będzie przez umieszczenie na tytule egzekucyjnym odpowiedniej pieczęci i podpisu. Tym samym zniknie konieczność sporządzania przez sąd odrębnego postanowienia na piśmie. W przypadku zaś elektronicznego postępowania upominawczego, klauzula wykonalności będzie pojawiała się bezpośrednio w systemie informatycznym wraz z odpowiednim podpisem sędziego lub referendarza sądowego uprawnionego do jej sporządzenia. Zgodnie z nowymi przepisami, dłużnik w terminie tygodnia od otrzymania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji będzie mógł zażądać sporządzenia uzasadnienia postanowienia o nadaniu klauzuli i doręczenia mu go na wskazany w aktach sprawy adres.
