Wydanie pozwolenia na budowę jest poprzedzone szeregiem różnych czynności. Przed wydaniem decyzji w tej sprawie właściwy organ musi bowiem sprawdzić:
- zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu, a także wymaganiami ochrony środowiska;
- zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi;
- kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń oraz informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
- wykonanie przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane i legitymującą się aktualnym na dzień opracowania projektu – lub jego sprawdzenia – właściwym zaświadczeniem.
Na dokonanie powyższych czynności organ ma określony czas. W przypadku gdy nie wyda on decyzji w sprawie pozwolenia na budowę w terminie 65 dni od dnia złożenia wniosku o wydanie takiej decyzji, organ wyższego stopnia wymierza temu organowi, w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie, karę w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki. Wpływy z kar stanowią dochód budżetu państwa. Z drugiej strony powyższej regulacji nie stosuje się do pozwolenia na budowę wydawanego dla przedsięwzięcia podlegającego ocenie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko albo ocenie oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. Karę uiszcza się w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia. W przypadku nieuiszczenia kary podlega ona ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Do powyższego terminu nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa do dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony, albo z przyczyn niezależnych od organu. Takie stanowisko przedstawił także NSA w Warszawie w wyroku z dnia 8 grudnia 2011 r. (sygn. akt II OSK 1765/10), który stwierdził, że jeżeli zwłoka w wydaniu pozwolenia na budowę następuje z przyczyn niezależnych od organu nie można wymierzyć kary za opóźnienie.
Z drugiej strony omówiony termin 65 dni jest wyłącznie okresem, od kiedy naliczana jest zwłoka za brak decyzji o pozwoleniu na budowę oraz w jakim terminie nakładana jest na dany organ kara. Organy odpowiedzialne za wydawanie decyzji z przedmiocie pozwolenia na budowę są jednak związane terminami wskazanymi w art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z treścią tego przepisu, organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.
Mając powyższe na uwadze, jeśli odpowiedni organ administracyjny nie załatwi sprawy wydania pozwolenia na budowę w określonym KPC terminie, osobie ubiegającej się o takie pozwolenie przysługuje możliwość złożenia zażalenia, które skierować należy do organu wyższego stopnia. Jeśli takiego organu nie ma, wnioskodawca powinien wezwać do usunięcia naruszenia prawa oraz wnieść do sądu administracyjnego skargę na bezczynność danego organu.
