W opinii Sądu Okręgowego miejsce dłużnika w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko jego małżonkowi, toczącym się w sprawie według przepisów k.p.c. w brzmieniu sprzed jego nowelizacji ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1691) budzi poważne wątpliwości. Sąd Okręgowy wskazał, że na tle stosowania przez sąd rozpoznający wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, na podstawie tego stanu prawnego, przepisu art. 41 § 3 k.r.o. w jego poprzednim brzmieniu może dojść do sprzeczności interesów między małżonkami w zakresie odpowiedzialności poszczególnymi składnikami majątku. W takiej sytuacji wyłączenie dłużnika z uczestnictwa, któremu art. 787 ust. 1 – przed zmianą – przyznaje prawo wysłuchania przez sąd w tym postępowaniu, godziłoby w jego interesy, uniemożliwiając mu obronę. Sądu Okręgowy, który powziął wątpliwość wyrażoną w pytaniu prawnym: "Czy dłużnik jest uczestnikiem postępowania w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko jego współmałżonkowi?"
W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął uchwałę:
Dłużnik nie jest uczestnikiem postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko jego małżonkowi w trybie art. 787 k.p.c.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2008 roku, sygn. akt III CZP 85/08
W swoim uzasadnieniu Sąd Najwyższy najpierw zauważył, iż postępowanie dotyczyło zobowiązania sprzed nowelizacji przepisów o postępowaniu klauzulowym stosować, zatem należy "stare" przepisy. W literaturze prawniczej reprezentowane są zarówno negatywne jak i pozytywne stanowisko odnośnie do możliwości uznania dłużnika za uczestnika postępowania klauzulowego toczącego się przeciwko jego małżonkowi. Sąd Najwyższy stwierdził, że w takim postępowaniu występują dwie strony o przeciwnych interesach i nie ma tu zastosowania reguła z postępowania nieprocesowego, w którym biorą udział wszyscy zainteresowani (art. 510 k.p.c.). W postępowaniu klauzulowym występuje wierzyciel – czyli osoba, która domaga się nadania klauzuli wykonalności na swoją rzecz, oraz dłużnik – czyli osoba, przeciwko której klauzula ma być nadana. Jeśli klauzula ma być nadana przeciwko małżonkowi dłużnika, to "dłużnikiem" w postępowaniu będzie właśnie małżonek. Sam dłużnik nie może przy tym wystąpić z interwencją uboczną o wyłączenie lub o ograniczenie odpowiedzialności majątkiem wspólnym, gdyż taką interwencją można zgłosić tylko w postępowaniu rozpoznawczym, a nie klauzulowym. W postępowaniu o nadanie tej klauzuli nie bada się zatem odpowiedzialności dłużnika za dług, gdyż stanowi ona wyłącznie przedmiot postępowania, w którym wystawiono tytuł wykonawczy przeciwko samemu dłużnikowi, lecz ocenia się czy odpowiedzialność tę powinien ponieść także jego współmałżonek. Dłużnik nie ma już interesu prawnego w uczestnictwie w takim postępowaniu, bo o jego odpowiedzialności – także z majątku wspólnego – już przesądzono w wyroku, a nadanie klauzuli tej odpowiedzialności nie poszerza, a ma jedynie na celu chronić interes jego małżonka. W sensie jurydycznym klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi nie poszerza bowiem zakresu odpowiedzialności dłużnika, który zdeterminowany jest treścią wystawionego przeciwko niemu tytułu wykonawczego i materialnoprawną zasadą odpowiedzialności majątkowej. Nie można zatem twierdzić, że kwestionując postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi dłużnik zmierza do uchylenia swojej odpowiedzialności majątkiem wspólnym, gdyż kwestia ta została już ostatecznie rozstrzygnięta lub zostanie rozstrzygnięta w postępowaniu klauzulowym toczącym się przeciwko dłużnikowi. Przedmiotem postępowanie toczącego się na podstawie art. 787 k.c. jest ochrona interesu małżonka dłużnika jako współuprawnionego do masy majątkowej, z której wierzyciel dłużnika zamierza prowadzić egzekucję. Chociaż więc postępowanie to rzutuje także na sytuację dłużnika, za uprawnionego do występowania w nim i do zaskarżenia kończącego je orzeczenia, uznać należy jedynie małżonka dłużnika.
