Spis treści
Zadośćuczynienie za krzywdę
Zadośćuczynienie przewidziane w art. 445 § 1 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego.
Kompensacyjny charakter zadośćuczynienia
Zadośćuczynienie ma wyrównać (zrekompensować) doznaną krzywdę. Jest oczywiste, że takie wyrównanie nie zawsze może być wypełnione świadczeniem pieniężnym. Kompensacyjny charakter zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 § 1 k.c. wyznaczają nie tylko elementy podmiotowe (subiektywne), opisujące krzywdę powoda, ale także obiektywne kryterium korygujące, tj, jego odniesienie do aktualnych realiów społeczno-ekonomicznych. W jego ramach nie jest przy tym wyłączone kierowanie się przy ustalaniu zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach, bowiem jednolitość orzecznictwa sądowego w tym zakresie odpowiada poczuciu sprawiedliwości i równości wobec prawa. Postulat ten może być wszakże uznany za słuszny, jeżeli daje się pogodzić z zasadą indywidualizacji okoliczności określających rozmiar krzywdy w odniesieniu do konkretnej osoby poszkodowanego i pozwala uwzględnić specyfikę poszczególnych przypadków.
Definicja krzywdy
Kodeks cywilny nie zawiera definicji krzywdy, niemniej z art. 445 § 1 KC wynika, że przesłanką przyznania zadośćuczynienia jest "doznana krzywda". Najogólniej rzecz ujmując krzywdą jest zło wyrządzone przez człowieka drugiemu człowiekowi. Nie można ograniczać pojęcia krzywdy jedynie do "bólu i cierpień fizycznych i psychicznych", albowiem krzywda nie jest wewnętrzną cechą pokrzywdzonego, gdyż jako relacja pokrzywdzonego ze sprawcą istnieje niezależnie od fizycznych czy psychicznych przeżyć pokrzywdzonego, a wielość jej elementów o cechach materialnych, fizycznych, psychicznych i moralnych współwystępuje i dookreśla się wzajemnie. Ocena rozmiaru doznanej krzywdy powinna opierać się przede wszystkim na obiektywnych kryteriach, gdyż prawo do zadośćuczynienia nie jest zależne od możliwości oceny przez osobę poszkodowaną rozmiaru doznanej krzywdy i odczuwania przez nią skutków zdarzenia będącego źródłem krzywdy.
Wysokość zadośćuczynienia
Przepis art. 445 § 1 KC nie precyzuje przesłanek, które należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Wskazuje jedynie, że zadośćuczynienie to winno być "odpowiednie". Kryteriów pomocnych dla takiej oceny dostarcza bogate w tym zakresie orzecznictwo. Wskazuje się w nim, że odpowiednie zadośćuczynienie to zadośćuczynienie realne, co oznacza, że jego wysokość ma przedstawiać dla poszkodowanego odczuwalną ekonomicznie wartość, adekwatną do obecnych warunków życia. Na wysokość zadośćuczynienia ma wpływ wiele czynników natury subiektywnej (związanej z osobą poszkodowanego) jak również i natury obiektywnej (do których może się odnieść i dokonać ich oceny również osoba trzecia), a w tym przede wszystkim rodzaj zła wyrządzonego i zakres jego ingerencji w dotychczasowe życie i funkcjonowanie pokrzywdzonego. Znaczenie ma oczywiście również czas trwania krzywdy tj. okres od momentu jej wyrządzenia do jej zakończenia w tym również zakończenia trwania krzywdy przez śmierć pokrzywdzonego (zob. wyrok SA w Białymstoku z dnia 24 stycznia 2019 r., I ACa 705/18; wyrok SA w Lublinie z dnia 14 lutego 2019 r., I ACa 210/ 18).
Charakter wyroku zasądzającego zadośćuczynienie
Wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny, co oznacza, że odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu należą się od terminu ustalonego zgodnie z art. 455 KC.
Podstawa prawna:
Art. 445 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilne (t.j. Dz.U. z 2018r., poz. 1025 ze zm.)
