Chcesz założyć IKE? Uważaj na umowę, którą podpisujesz

Ważny wybór

IKE jest szansą na dodatkowe pieniądze na emeryturze. Decydując się na odkładanie pieniędzy już w młodym wieku, zyskujemy większą pewność, że nasza emerytura nie będzie wynosiła 500 zł. Z drugiej strony IKE musi być wybrane bardzo ostrożnie, tak aby jak największe zyski nie osiągała instytucja finansowa, lecz my jako konsumenci.

Uprawniony do założenia konta

Prawo do dokonywania wpłat  na IKE  przysługuje  osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat. Osoby małoletnie (w tym przypadku mowa jest o osobach w przedziale wiekowym 16 – 18 lat) mają jednak ograniczone prawo do dokonywania wpłat na IKE. Mogą ich dokonywać tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskują dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę. W przypadku, gdy małoletni będzie osobą uprawnioną do nabycia środków po zmarłym oszczędzającym na IKE,  może przetransferować na założone dla niego IKE środki zgromadzone przez zmarłego. Jednakże do momentu osiągnięcia pełnoletności lub momentu osiągania dochodów z pracy osoba małoletnia nie może dokonywać wpłat. Na IKE może gromadzić oszczędności wyłącznie jeden oszczędzający. Oznacza to, że nie ma możliwości gromadzenia oszczędności wspólnie, np. z małżonkiem czy z dzieckiem. Każda z tych osób musi założyć własne, odrębne IKE. IKE można założyć bez względu na to, czy jest się uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego.

Pisemna umowa

Wszystkie rachunki IKE, niezależnie od tego przez kogo są prowadzone, muszą odpowiadać prawu. Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, IKE jest prowadzone na podstawie pisemnej umowy zawartej przez oszczędzającego z funduszem inwestycyjnym albo z dobrowolnym funduszem emerytalnym, albo z podmiotem prowadzącym działalność maklerską o świadczenie usług polegających na wykonywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych i prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego, albo z zakładem ubezpieczeń – ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, albo z bankiem o prowadzenie rachunku bankowego. Oszczędzający ma prawo do zmiany instytucji finansowej prowadzącej jego IKE, dokonując wypłaty transferowej. Oszczędzający może gromadzić środki na IKE w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym gromadzonym w ramach umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, zawartej przed dniem podpisania umowy o prowadzenie IKE, pod warunkiem że środki gromadzone na IKE są odrębnie ewidencjonowane, a zakład ubezpieczeń gwarantuje możliwość dokonania wypłaty transferowej środków zgromadzonych na IKE do innej instytucji finansowej. Oszczędzający może gromadzić środki na IKE w ramach umowy o świadczenie usług polegających na wykonywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych i prowadzenie rachunku papierów wartościowych i rachunku pieniężnego zawartej przed dniem podpisania umowy o prowadzenie IKE, pod warunkiem że środki gromadzone na IKE są odrębnie ewidencjonowane.

Kontrola i wady

W 2011 r. tylko Prezes UKOiK zakwestionował praktyki aż 16 instytucji finansowych, które proponowały swoim klientom umowy IKE. Jedną z najpoważniejszych wad takich umów były zapis uniemożliwiające konsumentom dysponowanie środkami przeznaczanymi na IKE, a także zastrzeganie w umowach możliwości sprzedaży zgromadzonych przez konsumenta aktywów według własnego uznania w przypadku dokonywania wypłaty środków w ratach. Konsumenci byli pozbawiani prawa do wyboru właściwych subfunduszy, w które chcieliby inwestować – odgórnie decydowała za nich w tej kwestii właściwa instytucja finansowa. Inne postanowienia dotyczyły braku przesłanek, co do trybu dokonywania zmiany zawartej umowy, otwartego katalogu przesłanek wypowiedzenia umowy przez właściwą instytucję finansową, czy brak konkretyzacji formy zmiany wysokości prowizji i opłat związanych z realizacją zawartej umowy IKE. Jeśli tylko takie zapisy znajdą się w naszej umowie, to jest to wyraźny sygnał, że nie jest ona zgodna z prawem.

Powyższe klauzule umowne są tylko skromnym wyliczeniem szeregu nieprawidłowości w ramach umów IKE. W samym tylko 2011 r. Prezes UOKiK wszczął aż 13 postępowań dotyczących niedozwolonych postanowień umownych w tej materii – 17 klauzul uznanych zostało za niedozwolone. Nie zapominajmy, że umowa IKE powinna zawierać co najmniej następujące elementy: 

• oznaczenie IKE lub IKZE umożliwiające jego identyfikację;
• sposób oznaczenia dyspozycji dotyczących środków gromadzonych na IKE;
• sposób postępowania instytucji finansowej w przypadku, gdy suma wpłat dokonanych przez oszczędzającego na IKE w danym roku kalendarzowym przekroczy maksymalną wysokość wpłat ustaloną zgodnie z art. 13 albo art. 13a ustawy;
• zakres, częstotliwość i formę informowania oszczędzającego o środkach zgromadzonych na IKE lub IKZE;
• koszty i opłaty obciążające oszczędzającego w związku z prowadzeniem IKE;
• okres wypowiedzenia umowy;
• termin dokonania wypłaty, wypłaty transferowej, częściowego zwrotu oraz zwrotu;
• warunki wypłaty w ratach, w tym liczbę rat, w przypadku dokonywania wypłaty w ratach;
• sposób postępowania z pożytkami z papierów wartościowych zgromadzonych na IKE oszczędzającego.

W przypadku podpisania umowy o prowadzenie IKE z zakładem ubezpieczeń, umowa ta zawiera ponadto:

• określenie zasad, na jakich zakład ubezpieczeń wyodrębnia z płaconej składki część przeznaczoną na rachunek IKE w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym oraz wskazuje cel, na który przeznaczona jest pozostała część składki ubezpieczeniowej;
• określenie, jaka część składki jest potrącana na w/w cel.

Podstawa prawna:

[art. 8 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. z 2014 r. Nr 1147 j.t.)]