Spis treści
Zachowek
Zgodnie z treścią art. 991 Kodeksu cywilnego, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału – jest to tzw. zachowek. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Jeżeli zobowiązany do pokrycia zachowku spadkobierca nie chce zrealizować swojej powinności, jedyną drogą w takiej sytuacji staje się proces o wydanie zachowku.
Pozew o zachowek
Z kolei art. 39 Kodeksu postępowania cywilnego przewiduje, iż powództwo z tytułu zachowku wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Jak zaznacza M. Wójcik „Ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy w Polsce określa się według przepisów kodeksu cywilnego. W razie niemożności ustalenia tego miejsca (także w sytuacji gdy spadkodawca nigdy nie miał w Polsce miejsca zamieszkania) wyłącznie właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się majątek spadkowy. Jeżeli majątek spadkowy znajduje się w okręgach różnych sądów w Polsce, właściwy będzie każdy z tych sądów. Jeżeli część majątku spadkowego znajduje się za granicą, a część w Polsce, właściwy będzie tylko ten sąd, w którego okręgu w Polsce znajduje się część majątku spadkowego. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie można ustalić, a cały spadek znajduje się za granicą (przy czym sądom polskim przysługuje jurysdykcja krajowa), znajdzie zastosowanie art. 45.”
Koszty sprawy sądowej
Wniesienie powództwa o zachowek wiąże się z uiszczeniem opłaty stosunkowej, która wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, nie mniej jednak jak 30 zł i nie więcej jak 100 000 zł. Wartością przedmiotu sporu w takim przypadku będzie zatem kwota należnego zachowku, jakiej zapłaty domagać się będzie powód w postępowaniu sądowym. Przykładowo – gdy zachowek ma wynieść 20 000 zł, opłata od pozwu będzie równa 1 000 zł. Zawsze można jednak wnosić o zwolnienie powoda przez sąd od ponoszenia kosztów postępowania – gdy udowodnimy, że nie jesteśmy w stanie ponieść tych kosztów.
Masz tylko 5 lat
Pamiętajmy, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Jeżeli jednak zostaliśmy pozbawieni prawa do zachowku przez spadkodawcę, to nie mamy możliwości wniesienia pozwu w takiej sprawie.
Proces o zachowek jest zwykłym procesem cywilnym o zapłatę, dlatego też w razie częściowego oddalenia powództwa, powód będzie musiał zwrócić pozwanemu część kosztów procesu. Dodatkowo żądanie niższej kwoty, niż należny zachowek, skutkuje tym, że po wydaniu wyroku uwzględniającego nasze roszczenie, nie będzie już można po raz kolejny wystąpić z pozwem w tej sprawie.
Podstawa prawna:
[art. 991 k.c. (Dz.U. z 2014 r. Nr 121 j.t.)]
[art. 39 k.p.c. (Dz.U. z 2014 r. Nr 101 j.t.)]
