Spis treści
„Słynny” program rządu Rodzina na swoim także nie wpłynął znacząco na wzrost liczby zawieranych związków małżeńskich. Paradoksalnie jednak instytucja małżeństwa budzi zainteresowanie osób młodych, którzy dopiero co ukończyli 18 lat albo nie przekroczyli jeszcze wyżej wskazanego progu wiekowego. Czy w związku z tym możliwe jest zawarcie małżeństwa przez osobę niepełnoletnią? A jeśli tak, to kiedy?
Ukończenie 18 lat podstawowym wymogiem prawnym zawarcia małżeństwa
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jednoznacznie wskazują, kto ma zdolność zawierania małżeństw. Z art. 10 § 1 k.r.o wynika jednoznacznie, że nupturientem (osobą wstępującą w związek małżeński) może być osoba, która ukończyła osiemnaście lat. Ustawodawca posługuje się kategorycznym sformułowaniem wedle którego „nie może zawrzeć małżeństwa osoba niemająca ukończonych lat osiemnastu”. Próg osiemnastu lat jest granicą wiekową ustanowioną dla obu nupturientów – zarówno kobiety jak i mężczyzny. Tym samym nastąpiło zrównanie prawa do zawarcia związku małżeńskiego dla obu nupturientów, co jest realizacją założenia art. 16 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Można jedynie wspomnieć, że do 1998 roku minimalnym wiekiem uprawniającym mężczyzn do zawarcia związku małżeńskiego był wiek 21 lat. Przypomnijmy jednak, że obecnie dolna granica wieku wynosi lat 18. Czy oznacza to, że nie istnieją sytuacje, w których prawo dopuszcza zawarcie małżeństwa przez osobę w wieku poniżej 18 lat?
Kiedy kobieta po ukończeniu 16 lat może zawrzeć małżeństwo
Kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza w pewnych uzasadnionych sytuacjach zawarcie małżeństwa przez kobietę, która nie ukończyła lat osiemnastu, ale ukończyła lat 16. Jest to wyjątek od powszechnej zasady wymogu pełnoletności. Ustawodawca stawia jednak pewne warunki, których spełnienie warunkuje dopuszczalność wstąpienia w związek małżeński.
Wymóg istnienia ważnych powodów i konieczność uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego
Ustawodawca dopuścił, że z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.
Mając na względzie powyższe należy stwierdzić, że sąd przed wydaniem zezwolenia bada czy istnieją ważne powody uzasadniające zawarcie małżeństwa oraz czy zawarcie małżeństwa przez kobietę, która ukończyła 16 lat, ale nie ukończyła lat 18 będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Jednym z ważnych powodów uzasadniających zawarcie małżeństwa jest ciąża kobiety.
Wniosek o zezwolenie na zawarcie małżeństwa
Sąd zezwala na zawarcie małżeństwa przez kobietę, która ukończyła lat 16 ,ale nie ukończyła lat 18, na jej wniosek. Oznacza to, że kobieta musi złożyć do sądu opiekuńczego wniosek. Od wniosku o zezwolenie na zawarcie związku małżeńskiego pobiera się opłatę stałą w kwocie 100 zł.
W postanowieniu o udzieleniu zezwolenia wymienia się osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Przed wydaniem postanowienia rozstrzygającego taki wniosek sąd wysłucha wnioskodawcę, osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte, oraz w razie potrzeby osoby bliskie przyszłych małżonków. Postanowienie o udzieleniu zezwolenia staje się skuteczne z chwilą uprawomocnienia się i nie może być zmienione ani uchylone.
Ponadto należy wskazać, że osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego jest obowiązana złożyć zezwolenie sądu opiekuńczego na zawarcie małżeństwa.
Obniżenie dolnej granicy wieku uprawniającej do zawarcia małżeństwa nie dotyczy mężczyzn
Należy podkreślić, że obniżenie dolnej granicy wieku dotyczy tylko i wyłącznie kobiety, a nie mężczyzny. Oznacza to, że wymóg ukończenia 18 lat w przypadku mężczyzny jest bezwzględny.
Brak przepisanego wieku przyczyną unieważnienia małżeństwa
Zawarcie małżeństwa pomimo braku spełnienia przesłanki wieku skutkuje możliwością unieważnienia małżeństwa. Oznacza to, że małżeństwo zawarte przez dwoje niepełnoletnich, albo przez pełnoletniego mężczyznę i kobietę, która ukończyła w prawdzie 16 lat, ale nie uzyskała zezwolenia sądu podlega unieważnieniu. Z całą stanowczością należy podkreślić, że małżeństwo to nie jest nieważne z mocy prawa, ale jest unieważnialne. Co to oznacza? Oznacza to tyle, że małżeństwo to wywołuje wszelkie skutki prawne, jakie prawo wiąże z zawarciem małżeństwa tak długo, dopóki do sądu nie wpłynie żądanie unieważnienia tego małżeństwa i sąd tego unieważnienia nie orzeknie.
Powództwo o unieważnienie małżeństwa może wnieść każdy z małżonków oraz prokurator.
Kiedy nie można żądać unieważnienia małżeństwa mimo istnienia przeszkody wieku
Ustawodawca uznał, że niedopuszczalne jest unieważnienie małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął. Również jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku. W przypadku zaistnienia ciąży kobiety powództwo o unieważnienie małżeństwa może jednak wnieść sama kobieta i prokurator.
Podstawa prawna:
Art. 10 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2012.788)
Art. 54 ustawy z dnia 29 września 1986 roku – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U.2011.212.1264)
Art. 561 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2014.101)
Art. 37 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025)
