W państwach Unii Europejskiej – zgodnie z art. 63 ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe z dnia 4 lutego 2011 roku (Dz. U. 80 poz. 432) – prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych określa rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz. Urz. UE L 7 z 10.01.2009, str. 1). Orzeczenia w sprawach alimentacyjnych wydane w jednym państwie członkowskim Unii Europejskiej są wykonywane w pozostałych niemal automatycznie, bez potrzeby przeprowadzenia odrębnej procedury. Zatem orzeczenia te – po nadaniu im klauzuli wykonalności – będą podlegać na terytorium Polski wykonywaniu na zasadach identycznych jak orzeczenia wydane przez polskie sądy. Rozporządzenie nie znajdzie jednak zastosowania do państw spoza UE.
Od 1 stycznia 2010 r., ze względu na ratyfikację w dniu 18 maja 2009 r. przez Unię Europejską, a w dniu 1 lipca 2009 r. przez Norwegię, w obrocie prawnym pomiędzy Polską a Norwegią obowiązuje nowa Konwencja o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, podpisana w Lugano dnia 30 października 2007 r. (Dz. U. UE L z dnia 21 grudnia 2007 r.).
Zgodnie z art. 33 ust. 1 Konwencji orzeczenia wydane w jednym państwie związanym niniejszą konwencją są uznawane w innych państwach związanych niniejszą konwencją bez potrzeby przeprowadzenia specjalnego postępowania. Ponadto orzeczenia wydane w jednym państwie związanym niniejszą konwencją i w tym państwie wykonalne będą wykonywane w innym państwie związanym niniejszą konwencją, jeżeli ich wykonalność w nim zostanie stwierdzona na wniosek uprawnionego (art. 38 Konwencji). Podkreślić należy, że orzeczenie zagraniczne nie może być w żadnym wypadku przedmiotem kontroli merytorycznej. Przedmiotem postępowania będzie zatem samo uznanie i wykonanie orzeczenia wydanego w innym państwie, które podpisało Konwencję. Każda ze stron może wnieść środek zaskarżenia od orzeczenia rozstrzygającego o wniosku o stwierdzenie wykonalności. Termin na jego wniesienie wynosi 1 miesiąc, chyba że dłużnik ma miejsce zamieszkania w państwie innym niż to, w którym nastąpiło stwierdzenie wykonalności. W tym ostatnim przypadku termin do wniesienia środka zaskarżenia wynosi dwa miesiące i biegnie od dnia doręczenia stwierdzenia wykonalności dłużnikowi osobiście lub w jego mieszkaniu.
Strona, która powołuje się na uznanie orzeczenia lub wnosi o stwierdzenie wykonalności, zobowiązana jest do przedstawienia odpisu tego orzeczenia (art. 53 ust. 1 Konwencji) oraz zaświadczenia, które na wniosek wystawia sąd albo inny właściwy organ państwa, w którym wydane zostało orzeczenie (art. 53 ust. 2 w zw. z art. 54 Konwencji).
W sprawach alimentacyjnych osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa związanego niniejszą konwencją, może być pozwana w innym państwie związanym niniejszą konwencją w sprawach alimentacyjnych,
- gdzie uprawniony do alimentów ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu; lub
- w wypadku gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą stanu cywilnego – przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy według własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron; lub
- w wypadku gdy sprawa alimentacyjna jest rozpoznawana łącznie ze sprawą dotyczącą odpowiedzialności rodzicielskiej – przed sąd, który ma jurysdykcję do rozpoznania tej sprawy według własnego prawa, chyba że jurysdykcja ta opiera się jedynie na obywatelstwie jednej ze stron (art. 5 pkt 2 Konwencji).
Dochodzenie roszczeń alimentacyjnych, które osoba przebywająca na obszarze jednego z państw-stron Konwencji jest uprawniona wysunąć przeciwko innej osobie, podlegającej jurysdykcji innego państwa- strony, może opierać się o przepisy Konwencji o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą sporządzonej w Nowym Jorku dnia 20 czerwca 1956 r. (Dz. U. 1961 nr 17 poz. 87).
Zgodnie z art. 2 ust. 1 Konwencji Sąd Okręgowy jest w Polsce organem pośredniczącym w przesyłaniu i przyjmowaniu korespondencji w sprawach alimentacyjnych. Organ pośredniczący przekazuje na wniosek uprawnionego ostateczne lub tymczasowo wykonalne orzeczenie albo inne tytuły sądowe w sprawie alimentacyjnej uzyskane przez uprawnionego we właściwym sądzie jednego z państw oraz w razie konieczności i w miarę możliwości – akta dotyczące postępowania, w którym zapadło orzeczenie (art. 5 ust. 1 Konwencji). Ponadto organ pośredniczący podejmuje w ramach udzielonego mu przez uprawnionego upoważnienia i w jego zastępstwie wszelkie czynności właściwe do uzyskania alimentów, włącznie z uregulowaniem roszczenia w drodze ugody i w razie potrzeby, do wszczęcia i prowadzenia sprawy z powództwa o alimenty oraz przeprowadzenia egzekucji z wyroku albo jakiegokolwiek innego tytułu sądowego zasądzającego alimenty (art. 6 ust. 1 Konwencji). Postanowienia Konwencji stosuje się także do pozwów o zmianę orzeczeń sądowych w sprawach dotyczących obowiązku alimentacyjnego (art. 8 Konwencji).
W świetle opisanego stanu faktycznego Pana żona może przede wszystkim złożyć wniosek o uznanie przez sąd norweski orzeczeń alimentacyjnych wydanych przez sąd w Polsce. Egzekucja tych świadczeń będzie się odbywała zgodnie z przepisami prawa norweskiego. Chodzi jednak o uznanie i wykonywanie już zapadłych orzeczeń, co jednak nie wyklucza możliwości żądania podwyższenia świadczenia alimentacyjnego, z którym to żądaniem można wystąpić zarówno przed sąd polski, jak i do właściwego organu w Norwegii. Nie ma natomiast podstaw do tego, aby dłużnik alimentacyjny musiał płacić świadczenia podwójnie – w Polsce i Norwegii.
Podstawa prawna:
[art. 5 pkt 2, art. 33 ust. 1, art. 38, art. 53 i art. 54 Konwencji o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych podpisana w Lugano dnia 30 października 2007 r.]
[art. 2 ust. 1, art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 1, art. 8 Konwencji o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych za granicą sporządzonej w Nowym Jorku dnia 20 czerwca 1956 r.]
