Zgodnie z ustawą, z dnia 28 lipca 2005 roku, o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, chyba że ustawa stanowi inaczej. W przypadku wnoszeniu do sądu pozwu o zachowek, wraz z takim pozwem osoba go wnosząca (czyli powód) zobowiązana jest do uiszczenia opłaty sądowej, która w tym przypadku będzie opłatą stosunkową. Opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe i wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100.000 złotych. Czyli wnosząc powództwo o zachowek wartość przedmiotu sporu będzie stanowiła kwota należnego zachowku, jakiej zapłaty domaga się powód.
Tym samym przy wartości przedmiotu sporu w wysokości 50.000 złotych, opłata ta wyniesie 2.500 zł i należy ją wnieść przed złożeniem pozwu w sądzie, a do dokumentów należy dołączyć potwierdzenie uiszczenia tej opłaty. Strona, która nie jest w stanie ponieść kosztów związanych z powództwem może wnosić o zwolnienie jej z kosztów sądowych (albo zwolnienie od opłaty od pozwu albo zwolnienie od całości kosztów sądowych). Zwolnienia takiego może się domagać osoba, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Sąd po rozpoznaniu wniosku może stronę zwolnić od kosztów w całości lub w części.
Oprócz kosztów od wniesienia pozwu mogą dojść inne koszty, takie jak opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł), koszty opinii biegłych sądowych – wysokość zaliczek a także koszty biegłych ustala sąd w stosownym postanowieniu, zasadniczo wynoszą one od kilku tysięcy złotych do nawet kilkunastu lub kilkudziesięciu (wszystko zależy od przedmiotu badania sprawy przez biegłego. W sprawach o zachowek najczęściej powołuje się biegłych z zakresu wyceny składników majątku (np. nieruchomości), gdzie tego rodzaju opinie to koszt ok. 2-3 tys. zł. W jednej sprawie może być wydanych nawet kilka takich opinii (np. z pierwszą opinią strony się nie zgadzają i żądają powołania innego biegłego, albo gdy już są dwie opinie wydane znacznie od siebie odbiegające, wówczas na wniosek strony może zostać powołany kolejny biegły, który winien rozstrzygnąć zaistniałe wątpliwości). Oprócz opinii biegłego dochodzą oczywiście koszty związane z uczestnictwem w sprawie profesjonalnego pełnomocnika jakim jest adwokat lub radca prawny. Zasadniczo wysokość wynagrodzenia takiego pełnomocnika strony ustalają w zawieranej umowie, ale często w tym zakresie wynagrodzenie to ustalane jest zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości, ustalającego stawki minimalne za prowadzenie określonych spraw, w przypadku pokrywania tych kosztów przez Skarb Państwa.
Zgodnie z rozporządzeniem, za prowadzenie sprawy majątkowej, o wysokości kosztów decyduje wartość przedmiotu sporu, czyli kwota jakiej będzie żądał uprawniony do zachowku w pozwie. W przypadku kwoty mieszczącej się w przedziale od 10 do 50 tys. zł stawka minimalna wynosi 2.400 zł, a w przypadku kwoty od 50 do 200 tys. zł – 3.600 zł. Ustalane, na podstawie rozporządzenia, wynagrodzenie może stanowić wielokrotność tej stawki – do jej sześciokrotności. Wielokrotność stawki uzasadnia niezbędny nakład pracy pełnomocnika, charakter sprawy oraz przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.
Jeżeli chodzi o zwrot kosztów sądowych, to po zakończeniu postępowania sąd orzeka o kosztach i zasadniczo wszelkie koszty ponosi strona przegrywająca sprawę, która jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie wszelkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (są to koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Sąd w orzeczeniu na wniosek strony, która działa przez profesjonalnego pełnomocnika orzeknie o zwrocie kosztów zastępstwa procesowego, które będą określane wówczas zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie ustalenia stawek minimalnych za czynności adwokatów i radców prawnych.
Reasumując, wysokość kosztów sądowych w sprawie o zachowek wyniesie nie mniej niż kilka tysięcy złotych, przy czym koszty te mogą być znacznie wyższe jeżeli sprawa będzie skomplikowana, a także gdy w sprawie będą działać profesjonalni pełnomocnicy czyli adwokat lub radca prawny. Jeżeli sprawa zostanie przez Pana wygrana to strona przeciwna (przegrywająca) zobowiązana będzie do zwrotu Panu poniesionych kosztów procesu, przy czym może się okazać że nie będą to koszty zwrócone w całości (np. może Pan się umówić z adwokatem na wynagrodzenie w wysokości wyższej niż stawki minimalne wynikające z rozporządzenia, wówczas różnica w tym zakresie nie będzie pokryta przez stronę przegrywającą).
Jarosław Olejarz
Radca prawny
Podstawa prawna:
[art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych]
[art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych]
[§ 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu]
[§ 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu]
