Spis treści
Świadczenie wychowawcze a obowiązek alimentacyjny
Słynne 500 złotych na dziecko to świadczenie wychowawcze, przyznawane osobom uprawnionym, jeżeli spełnią ustawowe warunki. Przysługuje ono bez konieczności spełniania kryterium dochodowego na każde kolejne dziecko, w przypadku zaś dziecka jedynego (albo najstarszego) przysługuje ono na to dziecko wówczas, gdy dochód w rodzinie nie przekracza w przeliczeniu na osobę 800 złotych, a przypadku gdy w rodzinie jest dziecko niepełnosprawne – kwoty 1200 złotych. Choć świadczenie wychowawcze jest w zasadzie czymś odmiennym od tzw. alimentów, to oba świadczenia łączy zbliżony cel. Otóż jak wynika z ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, istotą świadczenia wychowawczego (jego celem) jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Przysługuje ono matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, do ukończenia przez nie 18 roku życia. Obowiązek alimentacyjny z kolei to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, a przede wszystkim rodziców względem dziecka. i tak też rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Należy tez pamiętać, że rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, ale jedynie wtedy, gdy są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. To, w jakiej wysokości zostaną alimenty ustalone zależy od kilku czynników. Przede wszystkim ustalając zakres świadczeń alimentacyjnych należy brać pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (w tym wypadku dziecka), a ponadto majątkowe i zarobkowe możliwości zobowiązanego.
Jakich argumentów – w kontekście przyznanych 500 złotych na dziecko – może użyć rodzic domagający się obniżenia zasądzonych od niego alimentów?
Jak już wyżej wspomniano, zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Powyższe kryteria są brane łącznie pod uwagę i determinują ustalany zakres świadczeń alimentacyjnych. Co więcej wykonywanie obowiązku alimentacyjnego nie musi mieć charakteru świadczeń pieniężnych. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. Obowiązujące przepisy dopuszczają także możliwość zmiany orzeczenia sądu w sprawie alimentów. Jak wynika z art. 138 KRO, w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez pojęcie "stosunków" należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu. Zmianą stosunków będzie więc np. istotne zmniejszenie lub ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji rodzica. Skutkiem takich zmian staje się więc potrzeba skorygowania zakresu obowiązku alimentacyjnego. Tym samym, jeżeli przedmiotem żądania było obniżenie zasądzonych alimentów, uwzględnienie takiego powództwa stosownie do przepisu art. 138 KRO wymaga wykazania, że nastąpiła zmiana stosunków, a punktem odniesienia dla takiej zmiany jest sytuacja, jaka miała miejsce w chwili wydania orzeczenia nakładającego obowiązek alimentacyjny. Sytuację tę należy porównać z sytuacją aktualną (zob. wyrok SO w Nowym Sączu z dnia 18 grudnia 2013 r., III Ca 787/13). Czy zatem przyznanie świadczenia wychowawczego może mieć w tym względzie znaczenie? Wydaję się, że tak. Oczywiście głównym argumentem przy żądaniu zmniejszenia obowiązku alimentacyjnego będzie zmiana (w tym wypadku pogorszenie się) możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego (np. ojca) albo zmniejszenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Dodatkowo może on wskazać na fakt otrzymywania przez drugiego rodzica świadczenia wychowawczego na dziecko, które – jak wiemy – przeznaczane jest tylko i wyłącznie na zaspokojenie potrzeb dziecka. W przypadku ustalania zakresu obowiązku alimentacyjnego, czy jego zmiany, bierze się pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (w tym wypadku dziecka). Co ważne, świadczenie wychowawcze nie może być przeznaczone na inny cel niż wynika z ustawy. A więc rodzic otrzymujący 500 złotych na dziecko musi przeznaczyć je na pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem tego dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Oznacza to, że przyznanie świadczenia wychowawczego może być skutecznym argumentem w przypadku żądania obniżenia zasądzonych wcześniej alimentów.
Podstawa prawna:
Art. 4, art. 5 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U.2016.195).
Art. 128, art. 133, art. 135, art. 138 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2015.2082).
