Spis treści
Zawarcie małżeństwa poza Polską
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1741 ze zm.; dalej p.a.s.c.) zawarcie małżeństwa następuje przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego wybranym przez osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo. Jeśli chodzi o obywateli polskich przebywających poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, którzy chcą zawrzeć małżeństwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, składają oni zapewnienie konsulowi, który przekazuje je niezwłocznie wskazanemu kierownikowi urzędu stanu cywilnego. Konsul przyjmuje również zapewnienie w przypadku gdy małżeństwo ma być zawarte przez obywatela polskiego i cudzoziemca, jeżeli cudzoziemiec przedłoży konsulowi dodatkowo dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo (art. 80 ust. 1 i 2 p.a.s.c.). Natomiast jeśli małżeństwo ma być zawarte poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przez obywatela polskiego lub cudzoziemca, którego możność zawarcia małżeństwa jest oceniana na podstawie prawa polskiego, mogą oni otrzymać pisemne zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim mogą zawrzeć małżeństwo. Należy w takim przypadku przedstawić dokument tożsamości oraz złożyć do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego zapewnienie i dokument potwierdzający stan cywilny przyszłego małżonka. O wydanie przez konsula takiego zaświadczenia może wystąpić obywatel polski, który przedkłada wyżej wymienione dokumenty oraz odpis aktu urodzenia, a jeżeli pozostawał uprzednio w związku małżeńskim – odpis aktu małżeństwa z adnotacją o jego ustaniu, unieważnieniu albo stwierdzeniu jego nieistnienia albo odpis aktu małżeństwa z dokumentem potwierdzającym jego ustanie lub unieważnienie albo potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa. Osoba, która nie posiada aktów stanu cywilnego sporządzonych w Rzeczypospolitej Polskiej, składa zagraniczny dokument stanu cywilnego lub inny dokument wydany w państwie, w którym nie jest prowadzona rejestracja stanu cywilnego, potwierdzający urodzenie, a jeżeli osoba pozostawała uprzednio w związku małżeńskim, potwierdzający małżeństwo, wraz z dokumentem potwierdzającym ustanie lub unieważnienie tego małżeństwa albo dokumentem potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa (art. 83 ust. 1-3 p.a.s.c.).
Rozwód za granicą
W myśl art. 1145 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) zasadą jest, że orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu z mocy prawa. Konsekwencją nowelizacji przepisów art. 1145-1149 k.p.c. jest m.in. możliwość uznawania wyroków rozwodowych wydanych po 2009 r. bezpośrednio przez Urzędy Stanu Cywilnego bez potrzeby przeprowadzania postępowania przed sądem. Rejestracji dokonuje się na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu. Może to nastąpić przez:
- wpisanie zagranicznego aktu stanu cywilnego,
- odtworzenie aktu stanu cywilnego – jeżeli według prawa miejsca sporządzenia dokumentu stanowi on akt stanu cywilnego, a uzyskanie jego odpisu nie jest możliwe lub wiąże się z poważnymi trudnościami, albo
- zarejestrowanie np. małżeństwa, które nie zostało zgłoszone za granicą.
Co do zasady, czynności prawne dokonane za granicą, podobnie jak czynności z elementem obcym dokonane w kraju, wywołują skutki prawne w Polsce, jeżeli są zgodne z właściwym dla nich prawem merytorycznym (zob. K. Zawada, Uznanie zagranicznych rozwodów administracyjnych w świetle nowego prawa o aktach stanu cywilnego, NP 1988, Nr 7-8, s. 30).
Trakskrypcja czyli wpisanie zagranicznego aktu stanu cywilnego
Przepisy przewidują możliwość wpisania zagranicznego aktu stanu cywilnego. Zagraniczny dokument stanu cywilnego, będący dowodem zdarzenia i jego rejestracji, może zostać przeniesiony do rejestru stanu cywilnego w drodze transkrypcji. Transkrypcja polega na wiernym i literalnym przeniesieniu treści zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zarówno językowo, jak i formalnie, bez żadnej ingerencji w pisownię imion i nazwisk osób wskazanych w zagranicznym dokumencie stanu cywilnego. Transkrypcji podlega dokument, który w państwie wystawienia jest uznawany za dokument stanu cywilnego i ma moc dokumentu urzędowego, jest wydany przez właściwy organ oraz nie budzi wątpliwości co do autentyczności. Wniosek do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego o dokonanie transkrypcji może złożyć osoba, której dotyczy zdarzenie podlegające transkrypcji, lub inna osoba, która wykaże interes prawny w transkrypcji lub interes faktyczny w transkrypcji dokumentu potwierdzającego zgon. Co istotne, dokonanie przeniesienia (wpisu) zagranicznego aktu stanu cywilnego jest obligatoryjne, jeżeli obywatel polski, którego dotyczy zagraniczny dokument stanu cywilnego, posiada akt stanu cywilnego potwierdzający zdarzenia wcześniejsze sporządzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i żąda dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego lub ubiega się o polski dokument tożsamości lub nadanie numeru PESEL (art. 104 ust.1-5 p.a.s.c.). Treść zagranicznego dokumentu stanu cywilnego przenosi się do rejestru stanu cywilnego, w formie czynności materialno-technicznej, zamieszczając w akcie stanu cywilnego adnotację o transkrypcji. Kierownik urzędu stanu cywilnego, który dokonał transkrypcji, wydaje wnioskodawcy odpis zupełny aktu stanu cywilnego (art. 105 ust. 1 i 2 u.p.s.c.). Jeżeli zagraniczny dokument stanu cywilnego potwierdzający zawarcie małżeństwa nie zawiera zapisu o oświadczeniu małżonków w sprawie swojego nazwiska noszonego po zawarciu małżeństwa, małżonkowie mogą złożyć takie oświadczenia w składanym wniosku o transkrypcję albo w każdym czasie złożyć je do protokołu przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, który dokonał transkrypcji. W tym samym trybie małżonkowie mogą złożyć oświadczenie w sprawie nazwiska dzieci zrodzonych z tego małżeństwa. W przypadku gdy transkrypcji dokonuje się na wniosek jednego z małżonków, kierownik urzędu stanu cywilnego powiadamia o transkrypcji drugiego małżonka oraz informuje go o prawie do złożenia oświadczenia w sprawie nazwiska.
Jeżeli wniosek o transkrypcję dokumentu stanu cywilnego potwierdzającego zawarcie małżeństwa został złożony do konsula, przesyła on wniosek do kierownika urzędu stanu cywilnego wybranego przez wnioskodawcę. Oświadczenia w sprawie nazwiska noszonego po zawarciu małżeństwa oraz oświadczenia w sprawie nazwiska dzieci zrodzonych z tego małżeństwa małżonkowie mogą zawrzeć w składanym wniosku o transkrypcję albo złożyć do protokołu przed konsulem przy składaniu wniosku o transkrypcję. W przypadku złożenia przed konsulem do protokołu oświadczeń w sprawie nazwiska noszonego po zawarciu małżeństwa oraz oświadczenia w sprawie nazwiska dzieci zrodzonych z tego małżeństwa przy składaniu wniosku o transkrypcję protokół przyjęcia tych oświadczeń konsul dołącza do wniosku o dokonanie transkrypcji (art. 106 ust. 1-5 p.a.s.c.). Wniosek o wpisanie zagranicznego aktu małżeństwa kieruje się do kierownika USC: (1) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania, (2) właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania – jeśli wnioskodawca nie ma w kraju aktualnego miejsca zamieszkania, (3) m.st. Warszawy – jeśli wnioskodawca nigdy nie miał w kraju miejsca zamieszkania lub jeżeli wniosek składa konsul.
Odmowa trakskrypcji
Odmowa wpisania może mieć miejsce w szczególności, gdy przedstawiony do transkrypcji dokument nie jest oryginalnym odpisem aktu stanu cywilnego, mającym w państwie pochodzenia odpowiednią moc urzędową. Podobnie transkrypcja nie zostanie dokonana, jeżeli dokument nie pochodzi od kompetentnego organu państwowego bądź jeżeli obejmuje zdarzenie, dla którego w Polsce nie sporządza się osobnych aktów stanu cywilnego. Przykładem takiego zdarzenia jest rozwód (M. Wojewoda [w:] System Prawa Prywatnego, t. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, Warszawa 2015, s. 596).
Odtworzenie akt stanu cywilnego
Kolejną formą rejestracji w polskim USC jest odtworzenie aktu stanu cywilnego. Treść zagranicznego dokumentu stanu cywilnego odtwarza się, jeżeli według prawa miejsca sporządzenia dokumentu stanowi on akt stanu cywilnego, a uzyskanie jego odpisu nie jest możliwe lub wiąże się z poważnymi trudnościami. Wniosek o odtworzenie treści zagranicznego dokumentu stanu cywilnego może złożyć do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego osoba, której dokument potwierdzający zdarzenie dotyczy, lub inna osoba ze względu na interes prawny, lub osoba, która wykaże interes faktyczny w odtworzeniu dokumentu potwierdzającego zgon. Treść zagranicznego dokumentu stanu cywilnego odtwarza się na podstawie przedłożonego przez osobę składającą wniosek dokumentu potwierdzającego zdarzenie za granicą lub jego uwierzytelnionej kopii, w formie czynności materialno-technicznej (art. 109 ust. 1-3 p.a.s.c.).Treść odtworzonego zagranicznego dokumentu stanu cywilnego zamieszcza się w rejestrze stanu cywilnego, w formie aktu stanu cywilnego, zamieszczając adnotację o odtworzeniu zagranicznego dokumentu stanu cywilnego. Kierownik urzędu stanu cywilnego, który odtworzył treść zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, wydaje wnioskodawcy odpis zupełny aktu stanu cywilnego (art. 110 ust. 1 i 2 p.a.s.c.).
Opłaty
Uzyskanie wyżej omówionych zaświadczenia i odpisów wiąże się z obowiązkiem dokonania opłaty skarbowej. Zgodnie z Załącznikiem (Wykaz przedmiotów opłaty skarbowej, stawki tej opłaty oraz zwolnienia) do ustawy o opłacie skarbowej z dnia 16 listopada 2006 r. (Dz.U. Nr 225, poz. 1635 ze zm.) opłaty wynoszą za uzyskanie odpowiednio: odpisu zupełnego aktu stanu cywilnego wydanego po dokonaniu transkrypcji – 50 zł; odpisu zupełnego aktu stanu cywilnego wydanego po dokonaniu odtworzenia treści zagranicznego dokumentu – 39 zł; zaświadczenia stwierdzającego, że zgodnie z prawem polskim można zawrzeć małżeństwo – 38 zł.
Brak obowiązku transkrypcji
Przepisy nie przewidują obowiązku dokonania transkrypcji, czyli przeniesienia (wpisania) aktu stanu cywilnego do polskiego USC. Obowiązek taki pojawia się dopiero wtedy, gdy obywatel polski, którego dotyczy zagraniczny dokument stanu cywilnego, posiada akt stanu cywilnego potwierdzający zdarzenia wcześniejsze sporządzony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i żąda dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego lub ubiega się o polski dokument tożsamości lub nadanie numeru PESEL. Zatem dopiero obligatoryjnie należy dokonać wpisania aktu w razie ubiegania się o polski dokument tożsamości lub nadanie numeru PESEL.
Podstawa prawna:
[art. 15 ust. 1, 80, 83, 104-106, 109, 110 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1741 ze zm.; dalej p.a.s.c.)]
[art. 1145 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)]
[Załącznik (Wykaz przedmiotów opłaty skarbowej, stawki tej opłaty oraz zwolnienia) do ustawy o opłacie skarbowej z dnia 16 listopada 2006 r. (Dz.U. Nr 225, poz. 1635 ze zm.)]
