W jaki sposób mogę udowodnić, że jestem spadkobiercą?

Otwarcie spadku

W myśl przepisów kodeksu cywilnego, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na spadkobiercę z chwilą jego śmierci. Prawo spadkowe określa zmarłego – spadkodawcą, a jego następców prawnych – spadkobiercami. Z kolei wskazane na początku prawa i obowiązki majątkowego zmarłego to nic innego jak spadek. Zawsze otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej. To właśnie z tą chwilą spadkobiercy nabywają spadek.

Należy jednak stwierdzić, że wykonanie określonych czynności, jak np. dokonanie wpisu do księgi wieczystej nieruchomości wchodzącej w skład spadku – spadkobierca może dokonać dopiero w przypadku, gdy będzie mógł udowodnić, że jest spadkobiercą. Następca prawny spadkodawcy – zarówno w przypadku dziedziczenia ustawowego, jak i dziedziczenia na mocy testamentu może udowodnić, że jest spadkobiercą przedkładając postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia.

Jak uzyskać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku?

Jak już zostało wskazane na początku, obowiązujące prawo przewiduje, że spadkobierca nabywa spadek w chwili jego otwarcia z mocy samego prawa. Stan taki rodzi w określonych sytuacjach (np. zarejestrowanie samochodu wchodzącego w skład spadku) konieczność formalnego udowodnienia tego następstwa. W tym celu, sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Oczywiście spadkobiercy nie mają obowiązku uzyskania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, czyli wszczęcia postępowania o stwierdzeniu nabycia spadku. Jednakże z uwagi na liczne formalności związane z objęciem spadku – staje się to koniecznością, aby móc korzystać z odziedziczonych np. przedmiotów. Wniosek o wszczęcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć do sądu każdy, kto ma interes prawny w prawidłowym wykazaniu następstwa po spadkodawcy. Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu.

Akt poświadczenia dziedziczenia

Zgodnie z art. 1025 kodeksu cywilnego, notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych. Jak stanowią przepisy ustawy – Prawo o notariacie, przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Następnie, notariusz niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonuje jego wpisu do rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia przez wprowadzenie, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego danych. Notariusz opatruje wpis bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

UWAGA! W określonych sytuacjach, notariusz może odmówić sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli:

• w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
• w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;wskutek braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Państwa;
• spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.

Akt poświadczenia dziedziczenia odnosi takie same skutki jak prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Podstawa prawna:
art. 1025 – 1029¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93),
art. 95a – 95p ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. 1991 nr 22 poz. 91)