Spis treści
Kodeks rodziny i opiekuńczy
Nazwisko jest elementem identyfikującym człowieka należącym do jego dóbr osobistych. Każdy system prawny ma własne zasady ustalające sposób nadawania nazwiska nowonarodzonemu dziecku. W Polsce aktem prawnym szczegółowo regulującym to zagadnienie jest oczywiście Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zwyczajowo dziecko nabywa nazwisko po swoim ojcu. Nie jest to jednak możliwe w każdej sytuacji, szczególnie gdy weźmiemy pod uwagę fakt samotnego wychowywania dzieci przez niektóre matki lub niemożność ustalenia biologicznych rodziców. KRiO wie jednak, jak rozwiązać taki problem.
Zgodnie z treścią art. 88 przytoczonej ustawy, dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi od męża matki, nosi nazwisko będące nazwiskiem obojga małżonków. Jeżeli małżonkowie mają różne nazwiska, dziecko nosi nazwisko wskazane w ich zgodnych oświadczeniach. Małżonkowie mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Oświadczenia w sprawie nazwiska dziecka są składane jednocześnie z oświadczeniami o nazwiskach, które będą nosić małżonkowie. Jeżeli małżonkowie nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Przy sporządzeniu aktu urodzenia pierwszego wspólnego dziecka małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia o zmianie wskazanego przez nich nazwiska dziecka. Powyższe reguły znajdują także zastosowanie odpowiednio do nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka. Do zmiany nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko trzynastu lat, jest jednak potrzebna jego zgoda.
Nazwisko matki
W praktyce zatem nie ma przeszkód, aby dziecko nosiło nazwisko matki. Będzie miało to miejsce tylko wtedy, gdy małżonkowie zgodnie przy zawarciu małżeństwa oświadczyli, iż dzieci urodzone z małżeństwa nosić będą nazwisko żony. Oczywiście, złożenie takiego oświadczenia wchodzi w rachubę tylko wtedy, gdy żona bądź zachowała swoje nazwisko, bądź dodała do niego nazwisko męża. Zgodnie z treścią art. 25 KRiO, o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów. W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Nazwisko łączone
Jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda. W razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio powyższy przepis. Jeżeli dziecko ukończyło trzynaście lat, do zmiany nazwiska jest jednak potrzebna jego zgoda. Jeżeli ojcostwa nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki. W przypadku zaś dziecka nieznanych rodziców nazwisko nadaje sąd opiekuńczy. Warto w tym miejscu przytoczyć orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1953 r. (sygn. akt I C 1518/53), zgodnie z którym zawarcie przez rodziców małżeństwa już po urodzeniu się dziecka nie stoi na przeszkodzie wniesieniu przez matkę dziecka powództwa o ustalenie ojcostwa jej męża, jeżeli mąż matki nie uznał dziecka we właściwej formie. W takim wypadku zbędne jest jedynie orzekanie o nadaniu dziecku nazwiska męża.
Powyższe regulacje nie są jednak jedynymi w zakresie ustalania brzmienia nazwiska dziecka. Zgodnie bowiem z art. 90 i n. KRiO, jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia, że dziecko będzie nosić takie samo nazwisko, jakie zgodnie z art. 88 omawianej ustawy nosi albo nosiłoby ich wspólne dziecko. Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda. Nadanie dziecku nazwiska, o którym mowa powyżej, nie jest dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca albo nazwisko utworzone na podstawie zgodnych oświadczeń rodziców dziecka przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Nazwisko dziecka utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka albo przez połączenie nazwiska jednego z rodziców z nazwiskiem jego małżonka, od którego dziecko nie pochodzi, nie może składać się z więcej niż dwóch członów. W skład nazwiska dziecka wchodzą pierwsze człony nazwisk podlegających połączeniu, chyba że w wyniku połączenia powstałoby nazwisko, którego człony są jednakowe.
Podstawa prawna:
[art. 25, art. 88, art. 90 k.r.o. (Dz.U. z 2012 r. Nr 788 j.t.)]
