Zgodnie z treścią art. 65 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym świadczenia, które przysługiwałoby osobie zmarłej, dlatego też w pierwszej kolejności rozpoznaniu podlega spełnienie przesłanek przez osobę zmarłą, a dopiero następnie ustalane jest prawo do tego świadczenia wnioskodawcy – członka rodziny po osobie zmarłej.
Podstawowym założeniem przy ustalaniu prawa do renty rodzinnej jest przyjęcie domniemania, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Prawo do renty rodzinnej nie przysługuje jednak potomstwu osoby zmarłej, która w chwili śmierci nie była uprawniona do świadczenia z ZUS, ani też nie spełniała warunków do ich przyznania. Uprawnionymi do renty rodzinnej są zatem dzieci zmarłego ubezpieczonego, jego wnuki oraz rodzeństwo, a także wdowcy i rodzice zmarłego.
Małżonek uprawniony do renty po zmarłej żonie lub mężu należy tak naprawdę do trzeciej kategorii osób uprawnionych do przedmiotowego świadczenia. Wdowcy nabędą prawo do renty, jeśli w chwili śmierci ubezpieczonego ukończą 50 lat lub będą niezdolni do pracy, albo wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie ukończyły 16 lat, a jeżeli uczą się – 18 lat życia lub są całkowicie niezdolne do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również, jeśli wdowa lub wdowiec spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża/ żony lub od zaprzestania wychowywania w/w dzieci. Małżonek rozwiedziony oraz wdowa lub wdowiec, którzy przed śmiercią męża czy żony nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia w/w warunków wymaganych od wdowy czy wdowca, w dniu śmierci męża lub żony mieli prawo do alimentów ze strony zmarłej osoby ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Jeżeli jednak żaden z powyższych warunków nie zostanie spełniony, a wdowa lub wdowiec i nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania – ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od dnia śmierci męża albo przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od śmierci męża lub żony.
Renta rodzinna dla małżonka zmarłego wynosi:
- 85 % świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
Od 1 marca 2013 r. najniższa renta rodzinna wynosi dokładnie 831,15 zł. W przypadku gdy przychód osiągany przez świadczeniobiorcę przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie będzie wyższy niż 130% przeciętnego wynagrodzenia – emerytura, renta z tytułu niezdolności do pracy oraz renta rodzinna dla jednej osoby ulegną zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia – od 1 marca 2013 r. renta rodzinna dla jednej osoby w takim przypadku wynosi 466,78 zł. Rentę wypłaca się z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przyznawana jest ona na wniosek uprawnionego, przy czym jeżeli do renty rodzinnej uprawnionych jest więcej niż jedna osoba i jedna lub kilka z tych osób zgłosi wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty, prawo do renty rodzinnej ulegnie ponownemu ustaleniu z pominięciem tej osoby (osób). Formularzem, który powinniśmy skierować do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest w takim przypadku druk ZUS Rp-2. Renta rodzinna nigdy nie jest przyznawana z urzędu. Pamiętajmy, aby do wniosku dołączyć:
- dokument stwierdzający datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta rodzinna,
- dokument stwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy,
- akt ślubu – w przypadku uprawnionego do renty wdowca lub wdowy,
- zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, wdowy lub wdowca, wystawione przez lekarza leczącego, jeżeli przyznanie renty uzależnione jest od niezdolności do pracy,
- oświadczenie o pozostawaniu we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka, a w razie, gdy takiej wspólności nie było, dokument o ustaleniu prawa do alimentów na podstawie wyroku lub ugody sądowej,
- oświadczenie stwierdzające osiąganie lub nie osiąganie przychodów z tytułu zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.
Wniosek o rentę rodzinną uprawnia organ rentowy do wszczęcia postępowania o to prawo tylko dla osób, które zgłosiły takie roszczenie osobiście lub przez pełnomocnika.
