Czym jest umowa o zbycie spadku
Unormowanie art. 1051 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (dalej zwanej k.c.) przyznaje spadkobiercy uprawnienie zbycia przyjętego spadku lub udziału spadkowego w całości albo w części. Zgodnie ze stanowiskiem podkreślonym w doktrynie prawa spadkowego, na mocy takiej umowy następuje sukcesja generalna nabywcy w prawa i obowiązki spadkobiercy (por. J. Kremis, B. Burian (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, wyd. IV, Warszawa 2011, str. 1717). Bowiem w świetle treści art. 1052 § 1 k.c., umowa zobowiązująca do zbycia spadku przenosi spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły. Natomiast w art. 1053 k.c. ustawodawca wyraźnie wskazał, że nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy.
Strony umowy
Stronami umowy jest zbywca i nabywca spadku.
Zbywcą spadku może być zarówno spadkobierca ustawowy jak i testamentowy. Nabywcą zaś może być zarówno współspadkobierca jak i osoba trzecia, przy czym może to być tak osoba fizyczna, jak i osoba prawna. (Por. A. Kidyba, E. Niezbecka, Komentarz do art. 1051 Kodeksu cywilnego (w: ) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV. Spadki, pod red. A. Kidyby, Wolters Kluwer 2012.)
Granice czasowe zawarcia umowy
Zbycie spadku lub udziału w nim jest możliwe do momentu, gdy spadek istnieje jako odrębna masa majątkowa. Choć ustawa nie zakreśla granic czasowych zawarcia umowy, to wydaje się, że wykluczone jest zbycie udziału w spadku po podziale spadku, a więc po formalnym zniesieniu wspólności majątku spadkowego. (Podobnie A. Kidyba, E. Niezbecka, Komentarz do art. 1051 Kodeksu cywilnego (w: ) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV. Spadki, pod red. A. Kidyby, Wolters Kluwer 2012. Zobacz J. Kosik (w:) System prawa cywilnego, pod red. J. Piątowskiego, t. IV, Ossolineum 1986 s. 593-594.)
Umowa o zbycie spadku umową sprzedaży albo darowizny
Najczęściej umową o zbycie spadku będzie umowa sprzedaży bądź darowizny spadku lub udziału w spadku. Na jej podstawie spadek w całości lub w części bądź też udział w spadku w całości lub w części przechodzi na nabywcę. (por. A. Kidyba, E. Niezbecka, Komentarz do art. 1051 Kodeksu cywilnego (w: ) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV. Spadki, pod red. A. Kidyby, Wolters Kluwer 2012.) Przykładem innej umowy przenoszącej spadek jest np. umowa spółki cywilnej (por. J. Kosik (w:) System prawa cywilnego pod red. J. Piątowskiego, t. IV, Ossolineum 1986 , s. 598).
Zawarcie umowy o zbycie spadku jako wykonanie zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do zbycia spadku
Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej spadek następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do zbycia spadku, ważność umowy przenoszącej spadek zależy od istnienia tego zobowiązania.
Forma umowy zobowiązującej do zbycia spadku i umowy przenoszącej spadek
Umowa zobowiązująca do zbycia spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej spadek, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do zbycia spadku. Formę tę zastrzeżono pod rygorem nieważności (ad solemnitatem), a więc zbycie spadku, jak również zbycie udziału w spadku bez zachowania formy notarialnej jest nieważne (por. A. Kidyba, E. Niezbecka, Komentarz do art. 1052 Kodeksu cywilnego (w: ) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV. Spadki, pod red. A. Kidyby, Wolters Kluwer 2012) .
Sytuacja prawna zbywcy spadku
Zbywca spadku zobowiązany jest do wydania tego, co wskutek zbycia, utraty lub uszkodzenia przedmiotów należących do spadku zostało uzyskane w zamian tych przedmiotów albo jako naprawienie szkody, a jeżeli zbycie spadku było odpłatne, także do wyrównania ubytku wartości powstałego przez zużycie lub rozporządzenie nieodpłatne przedmiotami należącymi do spadku. Może on też żądać od nabywcy zwrotu wydatków i nakładów poczynionych na spadek.
W razie zbycia spadku spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów należących do spadku.
Sytuacja prawna nabywcy spadku
Nabywca spadku ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe w tym samym zakresie co zbywca. Ich odpowiedzialność względem wierzycieli jest solidarna. W braku odmiennej umowy nabywca ponosi względem zbywcy odpowiedzialność za to, że wierzyciele nie będą od niego żądali spełnienia świadczeń na zaspokojenie długów spadkowych.
Korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, jak również niebezpieczeństwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia przechodzą na nabywcę z chwilą zawarcia umowy o zbycie spadku, chyba że umówiono się inaczej.
Podstawa prawna:
Art. 922, art. 1051, art. 1052, art. 1053, art. 1054, art. 1055, art. 1056, art. 1057 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny.
Literatura:
Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV. Spadki, red. A. Kidyba, Wolters Kluwer 2012.
System prawa cywilnego, red. J. Piątowski, t. IV, Ossolineum 1986.
