Na wstępie należy wskazać, że na próżno szukać regulacji dotyczących przedwstępnej umowy o pracę w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Nie oznacza to jednak, że taka umowa jest z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa niedopuszczalna. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z art. 300 kodeksu pracy, w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. W związku z tym, można stosować art. 389 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. W przedwstępnej umowie o pracę należy przede wszystkim określić:
- strony umowy,
- rodzaj umowy,
- datę jej zawarcia,
- rodzaj pracy,
- miejsce wykonywania pracy,
- określenie wynagrodzenia za pracę,
- wymiar czasu pracy.
Nadto, w celu potwierdzenia prawidłowości zastosowania w tym przypadku regulacji kodeksu cywilnego należy podać, iż w uzasadnieniu uchwały z dnia z dnia 21 czerwca 1972 r. (sygn. III PZP 13/72), Sąd Najwyższy wskazał, że brak unormowania umowy przedwstępnej o pracę nie prowadzi do wniosku o niedopuszczalności zawarcia umowy przedwstępnej w stosunkach pracy. Sąd Najwyższy nie dopatrzył się niezgodności z zasadami prawa pracy w zawarciu przedwstępnej umowy o pracę. Według Sądu Najwyższego należy uznać jej zgodność z tymi zasadami, skoro omawiana umowa realizuje podstawowe funkcje prawa pracy – organizacyjną i ochronną – przez to, że z jednej strony zabezpiecza i zapewnia zakładowi pracy w wyniku umowy przedwstępnej potrzebną siłę roboczą, a z drugiej – zabezpiecza i zapewnia pracownikowi w przyszłości pożądane zatrudnienie.
W jakim czasie od podpisania umowy przedwstępnej należy podpisać umowę o pracę?
W sytuacji, gdy termin, w ciągu którego ma być zawarta właściwa umowa o pracę, nie został oznaczony, to powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Natomiast jeśli dojdzie do sytuacji, w której obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, to wtedy strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Z kolei, jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia. Obowiązujące przepisy kodeksu cywilnego, przewidują także sytuację, w której umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy – wówczas strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. Tutaj należy podkreślić, że z tym żądaniem może wystąpić tylko pracownik wobec przyszłego pracodawcy.
Co można zrobić, gdy pracodawca uchyla się od zawarcia właściwej umowy o pracę?
Jeśli pracownik, bądź pracodawca uchyla się od zawarcia właściwej umowy o pracę, to druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 stycznia 2009 r. (sygn. akt I PK 117/08): „na podstawie art. 390 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., jeżeli strona zobowiązana do zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę (pracodawca) uchyla się od jej zawarcia, druga strona (pracownik) może żądać naprawienia szkody polegającej na utracie wynagrodzenia uzyskiwanego w stosunku pracy, który został przez nią rozwiązany dlatego, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, a nie szkody polegającej na utracie wynagrodzenia, które miała otrzymywać według ustaleń umowy przyrzeczonej.” Oczywiście strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania.
Co można zrobić, jeśli pracownik uchyla się od zawarcia umowy o pracę?
W przypadku, gdy z winy pracownika nie dojdzie do zawarcia umowy o pracę, to pracodawca nie ma możliwości domagania się przed sądem zawarcia umowy przyrzeczonej. Nie można bowiem w żadnym wypadku pracownika zmusić – nawet wyrokiem sądu – do zawarcia umowy o pracę. W takiej sytuacji, pozostaje tylko możliwość dochodzenia odszkodowania w wysokości poniesionej szkody.
Czy roszczenia z przedwstępnej umowy o pracę ulegają przedawnieniu?
Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli jednak sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.
Podstawa prawna:
art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. 1974 nr 24 poz. 141);
art. 389 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93).
