Kto nie może być świadkiem w procesie cywilnym?
Warto wiedzieć, że świadkami nie mogą być:
- osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
- wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne”, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem,
- przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową,
- współuczestnicy jednolici (w sytuacji, w której wyrok dotyczyć ma niepodzielnie kilku osób),
- mediator, co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.
Świadek musi stawić się na wezwanie sądu
Na osobie wezwanej w charakterze świadka ciążą określone obowiązki. Przede wszystkim powinna ona stawić się na wezwanie sądu, nawet w sytuacji, gdy przysługuje jej prawo odmowy zeznań. Jeżeli chodzi o osoby dotknięte chorobą lub kalectwem ich przesłuchanie odbywa się w miejscu gdzie przebywają, jeżeli nie mogą go opuścić. Trzeba mieć na uwadze, że za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd może wymierzyć świadkowi grzywnę. Jeżeli powtórnie wezwany świadek nie znowu nie stawi się w sądzie, może być ponownie ukarany grzywną, a sąd może nawet zarządzić jego przymusowe sprowadzenie. Osoba wezwana na świadka, w ciągu tygodnia od daty doręczenia jej postanowienia skazującego ją na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwana, może usprawiedliwić swe niestawiennictwo. W razie usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwalnia ją od grzywny i od przymusowego sprowadzenia.
Obowiązek składania zeznań
Świadek ma także obowiązek składania zeznań. Warto wiedzieć, że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Co ważne, prawo odmowy zeznań trwa nawet po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Odmowa zeznań nie jest jednak dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód. Za nieuzasadnioną odmowę złożenia zeznań sąd może skazać świadka na karę grzywny, a ponadto może nakazać aresztowanie na okres do jednego tygodnia. Areszt może zostać uchylony jeżeli osoba złoży zeznanie lub przyrzeczenie albo jeżeli sprawę ukończono w instancji, w której dowód z tego świadka został dopuszczony. Osoba wezwana w charakterze świadka może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie ale tylko wtedy, gdy zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchownemu przysługuje prawo odmowy zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.
Złożenie przyrzeczenia i obowiązek mówienia prawdy
Kolejnym obowiązkiem świadka jest złożenie przyrzeczenia w celu zapewnienia prawdziwości zeznań. Takiego przyrzeczenia nie składają jednak małoletni, którzy nie ukończyli 17 lat oraz osoby skazane prawomocnym wyrokiem za fałszywe zeznanie. Inni świadkowie mogą być za zgodą stron zwolnieni przez sąd od złożenia przyrzeczenia. Należy pamiętać, że za odmowę złożenia przyrzeczenia sąd może skazać świadka na grzywnę oraz nakazać aresztowanie na okres nieprzekraczający tygodnia. Ponadto osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek mówić prawdę, a za składanie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna. Co istotne, świadka należy pouczyć o takiej odpowiedzialności jeszcze przed przesłuchaniem.
Świadkowi przysługuje zwrot wydatków
Świadek ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku. Dodatkowo może mu zostać przyznana zaliczka na koszty podróży i na utrzymanie w miejscu przesłuchania.
Podstawa prawna:
art. 258-277 Ustawy z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014r., poz. 101 ze zm.).
