Zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 6 w/w aktu prawnego, sąd ogłaszając upadłość dłużnika w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości wyznacza syndyka, nadzorcę sądowego lub zarządcę w zależności od wybranego sposobu prowadzenia postępowania. Powołanie nadzorcy ma zatem miejsce w przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu. Tymczasowy nadzorca sądowy jest powoływany przede wszystkim w celu zabezpieczenia majątku dłużnika, tak aby nie został on wyprzedany. Pamiętajmy jednak, że sąd może stosować inne sposoby zabezpieczenia, w tym także zabezpieczenie przez ustanowienie zarządu przymusowego nad majątkiem dłużnika, jeżeli zachodzi obawa, że dłużnik będzie ukrywał swój majątek lub w inny sposób działał na szkodę wierzycieli, a także gdy dłużnik nie wykonuje poleceń tymczasowego nadzorcy sądowego.
Podstawowym uprawnieniem tymczasowego nadzorcy sądowego jest żądanie wynagrodzenia, przy czym sąd orzeknie je na wniosek złożony w terminie siedmiu dni od dnia powiadomienia o odwołaniu lub od dnia wygaśnięcia funkcji. Po ogłoszeniu upadłości zabezpieczenie w postaci ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego upada z chwilą objęcia nadzoru przez nadzorcę sądowego. Inne zabezpieczenia zastosowane przez sąd po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości upadają z dniem ogłoszenia upadłości.
Jak była mowa na początku, jednym z uprawnień tymczasowego nadzorcy sądowego jest sporządzenie projektu listy wierzytelności. Powinny się na niej znaleźć:
- suma, w jakiej wierzytelność podlega uznaniu,
- kategoria, w jakiej wierzytelność podlega zaspokojeniu,
- istnienie i rodzaj zabezpieczenia wierzytelności oraz określenie sumy, według której będzie obliczany głos wierzyciela,
- informacja czy wierzytelność jest uzależniona od warunku,
- informacja czy wierzycielowi przysługuje prawo potrącenia,
- stan postępowania sądowego lub administracyjnego w sprawie zgłoszonej wierzytelności, jej zabezpieczenia lub prawa potrącenia,
- zaprzeczenia syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy, dotyczące całości lub części oświadczenia wierzyciela,
- oświadczenie upadłego i jego uzasadnienie ewentualnie wzmiankę o braku oświadczenia i jej przyczynach.
Nadzorca ma także prawo do uczestnictwa we wstępnym zgromadzeniu wierzycieli. Zgodnie z treścią art. 44 Prawa upadłościowego i naprawczego, sąd może zwołać wstępne zgromadzenie wierzycieli w celu podjęcia uchwały co do sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, wyboru rady wierzycieli oraz zawarcia układu. Nie zwołuje się wstępnego zgromadzenia wierzycieli, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że jego przeprowadzenie pociągałoby za sobą nadmierne koszty, jak również gdy suma spornych wierzytelności przekracza 15% ogólnej sumy wierzytelności.
Jedną z ważniejszych kompetencji tymczasowego nadzorcy jest jednak możliwość zainicjowania postępowania w przedmiocie pozbawienia dłużnika prawa do prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Wygaśnięcie w toku postępowania funkcji tymczasowego nadzorcy nie ma przy tym wpływu na dalszy bieg postępowania wszczętego na jego wniosek. Warto w tym miejscu przypomnieć, że sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, która ze swej winy:
- będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości albo
- po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do których wydania lub wskazania była zobowiązana z mocy ustawy, albo
- po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
- jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.
Sąd może także orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, wobec której:
- już co najmniej raz ogłoszono upadłość, z umorzeniem jej długów po zakończeniu postępowania upadłościowego;
- ogłoszono upadłość nie dawniej niż pięć lat przed ponownym ogłoszeniem upadłości.
Sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej również wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, także jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa.
