W myśl przepisów ustawy funkcjonariusz publiczny ponosi odpowiedzialność majątkową w razie łącznego zaistnienia następujących przesłanek:
- na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa;
- rażące naruszenie prawa, zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego;
- rażące naruszenie prawa, zostało stwierdzone zgodnie z przepisami ustawy.
Rażące naruszenie prawa
Przez stwierdzenie rażącego naruszenia zachodzi w przypadku wydanie ostatecznej decyzji stwierdzającej nieważność wydanej decyzji lub postanowienia a także w przypadku prawomocnego wyroku w tym zakresie.
Wypłata odszkodowania powoduje wszczęcie postępowania
Podstawą odpowiedzialności funkcjonariusza publicznego jest fakt dokonania wypłaty odszkodowania. W takim przypadku wszczęte zostanie postępowanie w sprawie stwierdzenia czy doszło do rażącego naruszenia prawa. W przypadku stwierdzenia istnienia podstaw do wytoczenia przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu powództwa, prokurator przed jego wytoczeniem wzywa na piśmie funkcjonariusza publicznego do dobrowolnego spełnienia świadczenia w określonym terminie, nie krótszym jednak niż 7 dni od dnia otrzymania wezwania, a po bezskutecznym upływie tego terminu wytacza powództwo.
Wysokość odszkodowania
Odszkodowanie jakie winien zapłacić funkcjonariusz ustalane jest w wysokości wypłaconego odszkodowania, jednak nie może ono przewyższać kwoty dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia przysługującego funkcjonariuszowi publicznemu. Jeżeli kilku funkcjonariuszy publicznych dopuściło się działania lub zaniechania powodującego ich odpowiedzialność, każdy z nich ponosi odpowiedzialność do kwoty dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia.
Obowiązek wszczęcia postępowania
Ustawa przewiduje odpowiedzialność karną dla kierownika podmiotu odpowiedzialnego lub jednostki organizacyjnej takiego podmiotu, jeżeli nie wykonuje obowiązku wszczęcia postępowania odszkodowawczego w stosunku do funkcjonariusza, jeżeli zachodzą ku temu przesłanki. W takim przypadku w zależności od rodzaju winy, podlegać będzie on grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności nawet do lat 3.
Nowe regulacje są poddawane licznej krytyce, zwłaszcza przez funkcjonariuszy, którzy mogą ponieść ewentualną odpowiedzialność. Zgodnie z ich stanowiskiem funkcjonariusze nie będą podejmować decyzji, które mogłoby narazić ich na odpowiedzialność odszkodowawczą, co może powodować obniżenie skuteczności działania określonych organów. Zwłaszcza pracownicy organów skarbowych wskazują na niecelowość wprowadzenia tych przepisów, gdyż w dużym stopniu to oni będą narażeni na zastosowanie w stosunku do nich przepisów nowej ustawy.
