Ustanowienie prawnego opiekuna następuje zawsze w oparciu o orzeczenie właściwego sądu rodzinnego. Jednocześnie opiekun pozostaje pod stałym nadzorem sądu. Piecza nie jest jednak udzielana bezterminowo. Zazwyczaj kończy się wraz z osiągnięciem pełnoletniości pupila, Kodeks rodzinny i opiekuńczy zna jednak inne wypadki, w których trwająca opieka musi zostać zakończona. Tak naprawdę nie oznacza to definitywny kres pieczy – osoba małoletnie musi bowiem pozostawać pod opieką osoby dorosłej. Tym samym zakończenie opieki powinno być utożsamiane raczej ze zmianą osoby opiekuna. Oczywiście nie dotyczy to sytuacji, w której dziecko staje się osobą dorosłą – wtedy opiekuna, co do zasady nie potrzebuje.
Zgodnie z treścią art. 169 i n. KRiO, z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki. Sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką. Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej, opiekun obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna. Jak była już mowa wcześniej – gdy małoletni osiągnie pełnoletność albo gdy przywrócona zostanie nad nim władza rodzicielska, opieka ustaje z mocy samego prawa. W praktyce ta ostatnia sytuacja będzie miała miejsce, gdy nastąpi:
- przysposobienie dziecka,
- ustalenie macierzyństwa,
- stwierdzenie pochodzenia dziecka od ojca, jeżeli macierzyństwo zostało wcześniej ustalone, ale matce nie przysługuje władza rodzicielska,
- uzyskanie lub odzyskania przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych, gdy rodzic stanie się pełnoletni lub zostanie uchylone orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu,
- uchylenie postanowienia o zwieszeniu władzy rodzicielskiej, przywrócenie władzy rodzicielskiej, gdy rodzic wcześniej został jej pozbawiony.
Ustanie opieki nie powoduje jedynie zniszczenia węzła prawnego łączącego opiekuna z pupilem. Ustawodawca przewidział w tej kwestii powstanie szeregu różnych skutków prawnych, głównie natury organizacyjno – finansowej. Jeżeli bowiem w chwili ustania opieki zachodzi przeszkoda do natychmiastowego przejęcia zarządu majątkiem przez osobę, która pozostawała pod opieką, albo przez jej przedstawiciela ustawowego lub spadkobierców, opiekun obowiązany jest nadal prowadzić pilne sprawy związane z zarządem majątku, chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej (tym samym pomimo wygaśnięcia opieki, obowiązek dokonywania czynności za małoletniego istnieje nadal) . W razie zwolnienia opiekuna lub ustania opieki opiekun obowiązany jest złożyć w ciągu trzech miesięcy rachunek końcowy z zarządu majątkiem. Pamiętajmy także, że niezwłocznie po swym zwolnieniu lub po ustaniu opieki opiekun obowiązany jest oddać osobie, która pozostawała pod opieką, albo jej przedstawicielowi ustawowemu lub spadkobiercom zarządzany przez siebie majątek tej osoby. Obowiązek zwolnionego opiekuna wynika wprost z przepisu ustawy i nie jest uzależniony od dopełnienia przez podlegającego opiece (jego przedstawiciela) czynności zachowawczych, np. wezwania, ani od złożenia lub zatwierdzenia przez sąd rachunku końcowego. Termin spełnienia świadczenia został określony przez zdarzenie, wobec czego po upływie czasu niezbędnego dla dokonania czynności związanych z doręczeniem pieniędzy następnemu opiekunowi dłużnik pozostawał w opóźnieniu ze skutkami przewidzianymi w art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, to jest obowiązkiem zapłacenia odsetek w ustawowej wysokości.
